Ақын жазушылар
Тәңірбергенов Ә.
- Жаңартылды 13.09.2016 14:02
Тәңірбергенов Әріп (1856-1924 жж.) - ақын
Әріп Тәңірбергенұлы (азан шақырып қойған аты Мұхамедғаріп) 1856 жылы қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Жарма ауданы,Үшбиік ауылына қарасты Еңірекей елді мекеніңде дүниеге келген. Руы - Сыбан ішінде Жанкөбек. Әріптің арғы аталары есімдері тарихта қалған белгілі адамдар болған. Жанкөбектің бір баласы - Нар дауысты Нарынбай XVII ғасырдың аяғында казіргі Ташкент Жеті қақпа аталып тұрған кезде, бір қақпасына бек болған адам. Нарынбайдан - Қу дауысты Құттыбай, Құттыбайдан - тарихтан белгілі он жеті ақын тараған Байғара би, Байғарадан - Ақтайлақпен бірге Байсал тарайды. "Дұт" атанған осынау ұрпақтан әйгілі он жеті ақын шыққан. Олардың көбінің мұрасы бізге жетпеген. Бір ұрпақтан бір кезеңде шыққан он жеті ақынның мұраларын жинап ел игілігіне жарату — болашақ әдебиетшілерің үлесінде.Найман шежіресін тарата келіп Бердібек Сұлеймен би:
Байсалұлы Әліден — Тәңірберген,
Оның ұлы Әріпті Найман білген.
Тұсында Әріп ақын атаныпты
Ақындық Байғарадан үзілмеген. - дейді.Көсемдігі мен шешендігі тең ұлы ата ұрпағынан шыққан Әріптің нағашы жұрты да осал еместі. Ақынның шешесі Жаңғақ шешендігімен көзге түскен сөзге ұста адам болған. Ол — "Абай жолы" романында кеңінен сөз болатын Тобықтының Көкше атасынан шықкан Қаратай шешеннің інісінің қызы. Әріптің Абаймен жақын танысуының бір себепкері -осы нағашы жұрты, оның ішінде ақын досы - Көкбай Жанатайұлы.Әріп ауыл молдасынан ескіше сауатын ашқан соң, 11-12 жасында Семей қаласындағы миссионерлік мектепте оқыды. Жасынан орыс оқуын терең меңгерген Әріп араб, парсы, қытай тілдерін де жетік біледі. 1876-1878 жылдары Семей қаласындағы уездік училищеде өте жақсы бағамен оқығандығы туралы мұрағат деректері бар (қараңыз: Қазақстан орталық мұрағаты. 491-қор. 1-тізбе. 8-іс). Оқуын бітірген соң алғашқы кезде мұғалім болып бала оқытады, кейінірек қытайдағы Шәуешек қаласында орыс консульствосында бірнеше жыл тілмаш қызметін атқарады. Сонан соң Алматы, Бішкек қалаларында әр түрлі қызметте болады. Жетісу, қырғыз жерлерінде болған жылдарында Жамбыл бастатқан ақындармен араласып, жақын жүреді. Ауызша айтып, жаздырып қалдырған естелігінде Жамбыл: «... Сол отырғандардың ішінде бір қызылшырайлы сары жігіт менің сөзімді ден қоя тыңдап отырған тәрізденді. Әлгі қызылшырайлы сары жігіт Әріп екен. Алматыда қызмет істейді екен өзі. Сөз әлпетіне қарағанда, бұл да бір кесек ақын-ау деген ойға келдім.. Таныса жүрейік деген соң сол топта мініп жүрген жақсы ерімді бердім оған. Бұдан кейін де әлденеше жолығып жүрдік. Өзі көбінесе өлеңін жазып айтатын ақын екен. «Біржан-Сара» айтысының кейбір жерлерін жатқа айтып беріп жүрді. Өзі тұтқиылда сөзге тапқыр жігіт екен...» деп Әріпке жоғары баға берген. Жамбылдай ұлы ақынның бір көрген адамына осыншама ықыласы түсіп, астындағы мініп жүрген «жақсы ерін» сыйлауы тегіннен-тегін емес. Үлкен таланттардың бірін-бірі жазбай танығандығының мысалы. Өз үйінен балалар үшін мектеп ашып, мүмкіндігінше оларға орыс тілін үйреткен. Әріп қазақ оқырмандарын орыс классиктерінің, ең алдымен А.С. Пушкиннің, М.Ю. Лермонтовтың. шығармаларымен таныстыруға тырысқан. Әріп Тәңірбергеновтың революцияға дейінгі шығармашылығы білімге, ғылымды оқуға шақырады. Қазіргі орыс және батыс европалық поэзиялардың білгірі болды. Оның кең танымал болған поэма – хиссалары: «Ходжа – Гафан», «Зияда –Шахмурад». Әріп Тәңірбергенов танымал сөз шеберлері Біржан мен Сараның айтысын жазып алып кейінгі ұрпаққа қалдырған.Әріп қолына қалам алған күннен бастап Абайдан көз жазбаған, Абай дәстүрін бойына жастай сіңірген аса ірі ақындардың бірі. Әрқашан Абайға ұқсауға талпынып, елдің мұңын мұңдап, жоғын жоқтаған, Абай ағасынша «екі жаққа бірдей үңіліп», батыс-шығыс әдебиетінің озық үлгілерінен көп үйренген. Сондықтан да дүние салғанда оны шәкірттері Төлеу Көбдіков, Сапарғали Әлімбетов, Есенсары Құнанбаев, Шәкір Әбеновтер күңірене жоқтаған.Өмірдің талай-талай тар соқпақ, тайғақ кезеңдерін бастан кешірген, ел арасындағы зорлықшыл топтардың қиянатын да көп көрген, надандықпен Абай ұстазынша алысып өткен ақын 1924 жылы 68 жасында Еңірекей бекетіне таяу Жыланды деген жерде қайтыс болған. Сүйегі сондағы өз қыстауы Қарабұлаққа жерленген.
Ә. Тәңірбергенов шығармалары
Произведения А. Танирбергенова
ХХ ғасыр басындағы қазақ ақындарының шығармалар жинағы [Мәтін] - Алматы : Қазақ ССР Ғылым Академ.баспасы, 1963. - Б.1.
Үш ғасыр жырлайды [Мәтін] : революцияға дейінгі қазақ ақындарының шығармалары / Қазақ ССР Ғылым Академиясы, М. Ә. Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты. - Алматы : Жазушы, 1965. - 666 б.
Тәңірбергенов, Ә. Ұмытпаңыздар мені [Мәтін] : шығармалар / Ә. Тәңірбергенов. - Алматы : Жазушы, 1969. - 178 Б.
ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеті [Мәтін] : Октябрь алдындағы кезең: Хрестоматия. - Алматы : Мектеп, 1983. - 327 с.
Бес ғасыр жырлайды [Мәтін] : XV ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары / Қазақ ССР ғылым академиясы М. О. Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты. Т. 2 : үш томдық. - Алматы : Жазушы, 1989. - 496 б
Ай заман-ай, заман-ай... [Мәтін] : ХVғасырдан ХХғ.бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары (Бес ғасыр жырлайды). Екі томдық. - Алматы : Қазақ ССР Баспасоз жөніндегі мемлекеттік комитеті Бас редакциясы, 1991. - 876 б.
Жиырмасыншы ғасыр басындағы әдебиет [Мәтін] : хрестоматия. жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқулық. - Алматы : Білім, 1994. - 352 б.
Жеті ғасыр жырлайды [Мәтін] : XIX ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары. Т. 2 / құраст. Е. Дүйсенбайұлы . - Алматы : Жазушы, 2004. - 528 б.
Жеті ғасыр жырлайды [Мәтін] : XІV ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары. Т. 2, 2004. - 394 б.
Тәңірбергенұлы, Ә. Шығармалары [Мәтін] : өлеңдер, айтыстар, қисса-дастандар / Ә. Тәңірбергенұлы. - Алматы : Информ-Арна, 2006. - 520 б.
Иманжапаров, М. Т. Жарма ақындары(антологиялық жинақ) [Электрондық ресурс] 1-кітап / М. Т. Иманжапаров, М. Зүкенұлы . - Семей : Үш биік, 2010. - 328 б. с.
Жарма ақындары [Мәтін] : антологиялық жинақ. 1-ші кітап / құраст.: М. Иманжапаров, М. Зүкенұлы . - Семей : Үш биік, 2010. - 328 б.
Тәңірбергенұлы Ә. Шығармалары [Мәтін] : өлеңдер, айтыстар, қисса-дастандар / Ә. Тәңірбергенұлы.. - Астана : Фолиант, 2014. - 520 б. - (Алтай-Ертіс кітапханасы)
Ә. Тәңірбергенов туралы әдебиеттер
Литература об А.Танирбергенова
Кітаптар –Книги
Мұхаметханов, Қ.Ақын жыры - Октябрь [Мәтін] : [Ә.Тәңiрбергенов творчествосы туралы ]/Қ. Мұхамедханов // Қазақ әдебиетi.- 1966.- 28 окт.
Кенжебаев, Б. XX ғасыр басындағы қазақ әдебиеті [Мәтін] : жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқулық / Кенжебаев Б. - Алматы : Мектеп, 1976. - 266 б. Тәңірбергенов Ә. туралы.
Бес ғасыр жырлайды: XV ғасырдан ХХ ғасырдың бас кезiне дейiнгi қазақ ақын-жырауларының шығармалары. Үш томдық.- Алматы, 1984.- Т.3.- Тәңірбергенов Ә.:б.70.
Абайдың ақын шәкірттері [Мәтін] 3-ші кітап / алғы сөзін жазып, баспаға әзірлеген Қ. Мұхамедханұлы, 1995. - 319 б. Тәңірбергенұлы Ә. туралы.
Абайдың ақын шәкірттері [Мәтін] 3-ші кітап, 1995. - 320 б.- Тәңірбергенов Ә. туралы
Дау шешедi дана сөз. [Мәтін]// Алматы,1996.- Тәңірбергенов Ә.: Б.188-190.
Ердембеков, Б. Әріп Тәңірбергеновтің өмірі мен шығармашылығы (жаңаша пайымдау) [Мәтін] : автореферат / Ердембеков Б. - Семей, 1999. - 27 б.
Бітібаева, Қ. Әдебиетті тереңдетіп оқыту [Мәтін] : ХІХ ғасырдың ІІ жартысы, ХХ ғасыр: оқу құралы, бағдарлама: Х,ХІ сыныптар / Бітібаева Қ. - Алматы : Ы.Алтынсарин атындағы ҚР білім акад. Респ. баспа кабинеті, 2000. - 274 б. - Тәңірбергенов Ә. туралы.
Мұхамедханов, Қ. Көп томдық шығармалар жинағы [Мәтін] Т. 1 : Зерттеулер, мақалалар. /Қ. Мұхамедханов Алматы, 2005. - 352 б. - Тәңірбергенов Ә. туралы.
Семей өңірінің ақын-жазушылары [Мәтін] : био-библиографиялық көрсеткіш / Абай атындағы әмбебап ғылыми кітапхана. - Семей : Талант, 2005. – Тәңірбергенов Ә.: Б.86-87.
Мұхамедханов, Қ. Көп томдық шығармалар жинағы [Мәтін] Т. 4 : Абай мұрагерлері. Естеліктер./Қ. Мұхамедханов – Алматы, 2005. - 328 б.- Тәңірбергенов Ә. туралы.
Шығыс Қазақстанның мәдени мұралары (тарих, мәдениет, білім) [Мәтін]. - Өскемен : ШҚМУ, 2006. – Тәңірбергенов Ә.: Б. 300-301.
Қазақ әдебиетiнiң тарихы [Мәтін] 10 томдық.- Т.5 : ХIХ ғасырдың екiншi жартысы (1850-1900).- Алматы, 2006. – Тәңірбергенов Ә.: Б. 440-463.
Шипанов, М.М. Абайдың ақын шәкiртi Әрiп ақынның айтыс, сөз қақтығыстарындағы тарихи шындық [Мәтін] /М. Шипанов// Абай мен Пушкин шығармашылығындағы үндестiк = Созвучие творчества Абая и Пушкина: Халықаралық ғыл. - практ. конф. материалдарының жинағы (24-26 тамыз 2006 ж.).- Семей, 2006.- Тәңірбергенов Ә.: Б.138-141 б.
Негимов, С. Әдебиет әлемі [Мәтін] / С. Негимов. - Алматы : Ана тілі, 2008. - 256 б.- Тәңірбергенов Ә. туралы.
Қазақтың тәлімдік ойлар антологиясы [Мәтін] 10 томдық. Т. 5 : Қазақстанның Ресейге бағыну кезіндегі тәлімдік ойлар және оқу-ағарту ісінің жайы. - Алматы : Сөздік - Cловарь, 2008. - 448 б. - Тәңірбергенов Ә. туралы.
Негимов, С. Әрiп Тәңiрбергенұлының ақындық өнерi [Мәтін] / С. Негимов // Әдебиет айдыны.- Алматы: Ана тiлi, 2008.- Тәңірбергенов Ә.: Б. 48-54.
Ердембеков, Б. А. Алаштың ақиығы - Әріп қыран [Мәтін] : ғылыми мақалалар, ой-пікірлер және арнаулар / Б. Ердембеков. - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМУ "Берел" баспасы, 2014. - 414 б.
Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. – Тәңірбергенов Ә.: Б.732-733.
Бұл өлең шыққан екен бірталайдан... [Мәтін] : "Біржан-Сара айтысына" қатысты зерттеу мақалалар мен ғылыми ой-тұжырымдар . - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМУ "Берел" баспасы, 2014. - 506 б.
Әріп ақын [Мәтін] : монография / Б. Ердембеков. - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМУ "Берел" баспасы, 2014. - 188 б.
Абайдың мемлекеттік тарихи-мәдени және әдеби-мемориалдық қорық-мұражайы [Мәтін] : бас мұражай. – Семей. - 79 б. Тәңірбергенұлы Ә. туралы.
Мерзімді басылым беттерінде
На страницах периодической печати
1956-1967
Кенжебаев, Б. Әрiп Тәңiрбергенов [Мәтін] : [туғанына 100 жыл толуына] /Б. Кенжебаев// Әдебиет және искусство.- 1956.- № 12.- Б. 88-91.
Есназаров, Ө. Әрiп өлеңдерiн зерттеу мәселесi [Мәтін] // Қазақ ССР Ғылым Акад. хабарлары. Филол. және иск. зерттеу сер..- 1962.- шығ. 1(20).- Б.48-60.
Есназаров, Ө. Тәңiрбергенов шығармаларындағы ескi әдет-ғұрыпты сынау және махаббат-достық тақырыбы [Мәтін] /Ө. Есназаров // ҚазақССР Ғылым Акад. хабарлары. Филол. және иск. зерттеу сер.- 1962.- Шығ.3(22).- Тәңірбергенов Ә.: Б.79-89.
Есназаров, Ө. Әрiп ақын туралы жаңа деректер [Мәтін] : [Ә.Тәңiрбергенов] /Ө. Есназаров // Қазақ әдебиетi.- 1963.- 22 март.
Мұхаметханов, Қ. Ақын жыры – Октябрь [Мәтін] : Ә.Тәңiрбергенов творчествосы/Қ. Мұхамедханов // Қазақ әдебиетi.- 1966.- 28 окт.
Есназаров, Ө. Әрiп ақынның айтыс саласындағы мұралары [Мәтін] /Ө. Есназаров // Қазақ ССР Ғылым акад.хабарлары. Қоғамдық ғылымдар сериясы. - 1967.- № 1.- Б. 40 -51
.
1986-1999
Маханов, Қ. Өлеңiмен өрнектi iз қалдырған: Әрiп Тәңiрбергеновтың туғанына 130 жыл [Мәтін] /Қ. Маханов // Оңтүстiк Қазақстан.- 1986.- 5 сент.
Бейсенбаев, М. Ақын тағдыры: Әрiп Тәңiрбергеновтың өмiрi мен творчествосы [Мәтін] /М. Бейсенбаев // Жұлдыз.- 1990.- № 3.- Б.197-200.
Жұмадiлов, Қ. Сонымен, "Бiржан-Сара" айтысын шығарған кiм? [Мәтін] : [аталған айтыстың авторы Абайдың шәкiртi ақын Әрiп Тәңiрбергенов деген болжамды дәлелдейдi] /Қ. Жұмаділов // Қазақ әдебиетi.- 1995.- 5 желтоқсан(№ 32).- Б.10-11.
Ешен, Т. Ақынын ардақ тұтқан Аякөз [Мәтін] : [Семей обл. Аякөз қ. ХХ ғ. қазақ әдебиетiнiң көрнектi өкiлдерiнiң бiрi, белгiлi ақын Ә.Тәңiрбергеновтiң 140 ж. мерейтойы аталып өткендiгi туралы] /Т. Ешен // Заман-Қазақстан.- 1996. - 11 қазан(№ 38). – Б. 1.
Әрiп ақын Сараға ғашық болған ба?.. [Мәтін] : [ақындар Ә.Тәңiрбергенов пен С. Тастанбекқызының өмiрiнен деректер] // Қазақ әдебиетi.- 1996. - 19 қараша(№ 47). – Б.14.
Үш өлеңнiң тарихы [Мәтін] : [Әрiп ақынның ел аузында айтылып жүрген кейбiр әдеби шығармалары хақында] / ел аузынан жазып алған Х.Кенжебаев // Семей таңы.- 1997.- 12 сәуiр.
Зұлхаров, Ғ. Әрiптiкi емес, Көкбайдiкi [Мәтін] : [Ә.Тәңiрбергенұлының "Абылай хан - Қандыжап бiтiмi" атты дастанының Көкбай Жанатаевтың "Қандыжап" поэмасы деген пiкiр] /Ғ. Зұлқаров // Қазақ әдебиетi.- 1997. - 2 желтоқсан(№ 48). – б.6.
Негимов, С. Әрiп Тәңiрбергенов туралы сөз [Мәтін] /С. Негимов// Еуразия университетiнiң хабаршысы.- 1999.- № 2.- 115-119 б.
2000-2005
Ерденбеков, Б. Әрiп ақын жайындағы деректер әлi де жетерлiк/[Мәтін] : ақын Әрiп Тәңiрбергенұлының төңкерiстен кейiнгi өмiрi туралы /Б. Ердембеков // Семей таңы.- 2000.- 6,13 қазан.
Серiкбаев, С. Арқаның ақиық ақыны [Мәтін]: [Әрiп Тәңiрбергенұлының туғанына 145 жыл] /С. Серікбаев // Дидар.- 2001.- 2 маусым.- Б.4.
Ерденбеков, Б. Әрiптiң "Зияда-Шаhмұрат" және Баhрам дастаны [Мәтін] /Б. Ерденбеков // Абай.- 2002.- № 1.- Б. 67-71.
Тәңiрбергенов Әрiп (1856-1924) [Мәтін] // Алматы ақшамы.- 2002.- 12.- желтоқсан(№ 140).- Б.3.
Оразғалиева, Л.М. Абайдың ақын шәкiрттерi тiлiндегi метонимияның көркемдiк-стильдiк сипаты [Мәтін] : Әрiп, Көкбай, Мағауия, Ақылбай шығармалары бойынша /Л. Оразғалиева // Семей мемлекеттiк педагогикалық институтының хабаршысы = Вестн. Семипалат. гос. пед. института.- 2005.- № 3.- Б.135-140.
Оразғалиева, Л.М. Абайдың ақын шәкiртi Әрiп Тәңiрбергенұлы шығармаларының тiлiндегi кейбiр ерекшелiктер [Мәтiн] /Л. Оразғалиева // Павлодар МУ хабаршысы. Филологиялық серия = Вестн. Павлодар. ГУ. Сер. филологическая.- 2005.- № 4.- 146-153.
Уалханова, М. Әрiп Тәңiрбергеновтiң әдеби мұрасы [Мәтін] /М. Уалханова// Қазақ және әлем әдебиетi = Казахская и мировая литература.- 2005. - № 6. - 9-10 б.
2006
Әрiп ақынға құрмет көрсеттi [Мәтiн]: Ә.Тәңiрбергенұлының 150 жылд. орай Жыландыда күмбез бой көтердi // Семей таңы.- 2006. - 28 қыркүйек. - № 39 (17818) - 12 б.
Қасымова, Ә.Ә. Әрiп поэзиясындағы өмiр шындығы [Мәтін] /Ә. Қасымов// ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы = Вестн. КазНУ. Сер. филологическая.- 2006.- № 5.- 117-120 б.
Қасымова, Ә.Ә. Абайдың ақын шәкiртi Әрiп өлеңдерiнiң идеялық - тақырыптық негiзi [Мәтін] Ә. Қасымова // Абай мен Пушкин шығармашылығындағы үндестiк = Созвучие творчества Абая и Пушкина: Халықаралық ғыл. - практ. конф. материалдарының жинағы (24-26 тамыз 2006 ж.)- Семей, 2006.- Б. 415-419.
Әбiшқызы, С. Ақын тойы - рух мерекесi [Мәтін] : [Аягөзде өткен ақын Әрiп Тәңiрбергенұлының 150 жылдық мерейтойы жайлы.] // Тәрбие құралы.- 2006.- № 6.- Б. 5-6.
Негимов, С. Өлең сөздiң өрен жүйрiгi [Мәтiн]: ақын Әрiп Тәңiрбергеновтың туғанына 150 жыл толуына орай /С.Негимов // Түркiстан.- 2006. - 31 тамыз (№ 35).- Б.7.
Ердембеков, Б. Әрiп ақын өмiрiнiң беймәлiм беттерi [Мәтін] : Әрiп Тәңiрберген - 150 жыл. /Б. Ердембеков // Жұлдыз.- 2006.- № 6.- Б. 166-172.
Айтұлы, Н. "Ұмытпаңдар менi" [Мәтін] : Абайдың дарынды шәкiртi, сөз өнерiнiң өрен жүйрiктерiнiң бiрi - Әрiп Тәңiрбергенұлы туралы /Н. Айтұлы // Егемен Қазақстан.- 2006.- 13 маусым (N 134). – Б. 4.
Ердембеков, Б. Әрiп Тәңiрбергенұлы [Мәтін] : Абайдың шәкiртi ақын Әрiп Тәңiрбергенұлының шығармашылығы жайлы. /Б. Ердембеков // Тәрбие құралы.- 2006.- № 6.- 6-7 б.
Ердембеков, Б. Әрiптiң бiр өлеңi турасында [Мәтін] : [Ә.Тәңiрбергенұлының "Жеңгелерге" атты өлеңi туралы]/Б. Ердембеков // Абай.- 2006. - № 2.- 67-71 б.
Ердембеков, Б. Ақынымызды ардақтай бiлейiк: Әрiп (Мұхамедғарiп) Тәңiрбергенұлының 150 жылдығы /Б. Ердембеков// Қазақ әдебиетi.- 2006. - 9 маусым ( 23).- 12 б.
2007-2015
Ердембеков, Б. Әрiп Тәңiрбергенов [Мәтін] /Б. Ердембеков // Үш қиян.- 2007. - 6 желтоқсан (№ 49). – Б.6-7.
Егеубаев, О. Қытайдағы қазақ әдебиетi [Мәтін] : [Әрiп Тәңiрбергеновтiң Қытайдағы қазақ әдебиетiне қосқан үлесi] /О. Егеубаев// Жалын.- 2007.- № 5.- Б.38-41.
Төлепбергенов, Қ. "Бiржан сал мен Сара қыздың айтысы" [Мәтін] : [дастан туралы ақиқат] /Қ. Төлепбергенов // Семей таңы.- 2008. - 17 қаңтар (№ 3). – Б.4.
Ақжiгiт, Ө. Әрiптi дәрiптеудiң жөнi осы ма? [Мәтін] : ["Бiржан - Сараның айтысын" Әрiп жазған деген пiкiрлерге байланысты. ] / Ө. Ақжігіт// Ұлт TIMES.- 2012. - 26 шiлде (№ 11). – Б.12.
Зүкенов, Мәуітқазы. Сәдір әйгілі Әріппен де сөз таластырған. [Мәтін] : [ақын Сәдір Жәпекұлы туралы.] / М. Зүкенов // Дидар. - 2013. 31 қазан.- б.15. ; Өтікен. - 2015.; №1.- Б.184-186.
Карменова, Г. Абайдың ақын шәкірттерінің бірі- Әріп Тәңірбергенұлы [Мәтін] / Г. Карменова // Қазақ тілі мен әдебиеті. - 2015. - №9.- Б.103-113.
Әкiмжанов З. Бiржан мен Сара айтысты ма ? // Солтүстiк Қазақстан.- 2015.- 19 қараша (№ 155).- 6 б.
Титаев Е. А.
- Жаңартылды 20.12.2022 16:54
Титаев Евгений Алексеевич (1957 ж.) – балалар жазушысы, ақын, журналист.
Семей қаласында дүниеге келген. Медициналық училищеде оқып жүрген кезінде Надежда Чернова басқарған «Иртышские огоньки» әдеби бірлестігіне барып жүрген. Е. Титаевтың өлеңдері, әңгімелері, повестері мен ертегілері, газет-журнал беттерінде жарияланады. «Доктор Стук» (1982), «Иртышанка» (коллективный сборник), «Горизонт» (1986) өлеңдер жинағының авторы. Балаларға арналған әңгіме-ертегілері кейін «Сказки моего города» (1986) деген атпен жарық көреді. Е.Титаев – көп жанрлы автор: әңгіме, өлеңдер, пьесалар жазған. Ф. Достоевский атындағы театрда (Семей қ.) оның «Ветерок, давай дружить!» (1998) пьеса-ертегісі қойылған. Ақын семейлік композиторлар Г. Ахунжанов, В. Коротков, О. Жанияровтармен бірге бірқатар әндер шығарған.
Евгений Алексеевич Титаев шығармалары
Произведения Евгения Алексеевича Титаева
Гайнуллина Ф. Литература Семипалатинского Прииртышья. [Текст] /A. Гайнуллина. - Семипалатинск, 2002.- С. 126-127.
Титаев, Е. Дорога чародеев [Текст] / Е. Титаев. - Астана : Астана Даму-21, 2007. - 128 с. с.
Титаев, Е. Миражи над асфальтом [Текст] / Е. Титаев. - Астана : Астана Даму-21, 2007. – 28 с.
Титаев, Е. Жили-были три письма [Текст] / Е. Титаев. - Астана : Астана Даму-21, 2007. - 24 с. .
Звено Алтая [Текст] : литературно-художественный альманах. - Усть-Каменогорск : Медиа-Альянс, 2008. - 222 с.
Титаев, Е. Ветерок, давай дружить! [Текст] / Е. Титаев. – Астана, 2007. - 36 с.
Титаев, Е. Сказка птичьем крике [Текст] / Е. Титаев. – Астана, 2007. - 24 с.
Титаев, Е. Тайфун находит друга [Текст] : сказка / Е. Титаев. – Астана, 2007. - 28 с.
Иртышанка [Текст] : коллективный сборник стихотворений / сост. Н. М. Чернова. - Алма-Ата, Жалын, 1984. - 72 с.
Я поднимаю солнечную ношу - охапку отзвеневших сентябрей [Текст] : материалы Анисимовских чтений. - Усть-Каменогорск, 2013. - 124 с.
Писатели Семипалатинского региона [Текст] : био-библиографический указатель / Семипалатинская универсальная научная библиотека им. Абая. - Семипалатинск : Талант,2006. - 82 с.
Е. А. Титаевтың мерзімді басылым беттерінде жарияланған мақалалары
Статьи Е. А. Титаева на страницах периодической печати
Титаев, Е. Семипалатинск литературный: Играем мы или играют нами... [Текст] /Е.Титаев // Простор.- 2015.- № 11.- С.62-73
Титаев, Е. У неба учиться пора[Текст] : стихи /Е. Титаев // Простор.- 2015.- № 11.- С.74-77.
Е. А. Титаевтың шығармашылығы туралы
О произведениях Е. А. Титаева
Шығыс Қазақстаноблысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014.- Титаев Е. А. б.:740.
Коваленко, М. Истории от Евгении Титаева [Текст] /М. Коваленко// Вести Семей.- 2011.- 26 апреля.- С.3.
Петрова Д. Стихи и ноты [Текст] /Д. Петрова // Наше дело.- 2010.- 6 мая.- С. 9.
Ром, Л. Делиться талантом – счастье[Текст]/ Л. Ром//Спектр.-2010.- 5 мая. - С.5.
Стихи, музыка, стихи // Спектр.- 2009.- 4 ноября. - С. 2.
Шашкова, Л. Добрый сказочник из Семея[Текст] : [О творчестве детского писателя Евгения Титаева] /Л. Шашкова // Казахстанская правда.- 2015.- 29 декабря.- С.14
Тілегенов Б.
- Жаңартылды 04.12.2018 15:43
Семей облысы (қазіргі Шығыс Қазақстан), Жарма ауданы, Георгиевка ауылында дүниеге келген. С. Киров атындағы ҚазМҰ-дың филология факультетін аяқтаған соң, «Лениншіл жас» газеті редакциясында, ҚазССР Ғылым академиясының М. О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтында кіші ғылыми қызметкер, Қазақстан КП ОК мәдениет бөлімінің көркем әдебиет секторы меңгерушісі, «Жұлдыз» журналының бас редакторы, Қазақстан Жазушылар одағы басқармасының хатшысы қызметтерін атқарған.
Б. Тілегеновтың алғашқы кітабы – «Таң нұры» (1965) әңгімелер жинағы. "Көктем де ызғарлы" (1966), "Сені қайдан табамын" (1985) т.б. повестері, "Аққайнар" (1976), "Уақыт" (1981) романдары мен «Атамекен» (1986) таңдамалы шығармалар жинағының авторы. Б. Тілегенов біршама қаламгерлердің шығармаларын қазақ тіліне аударған.
Материалды Абай атындағы (Семей қ.) ШҚ облыстық кітапханасы ұсынды.
Б. Тілегенов шығармалары
Произведения Б. Тлегенова
Кітаптар- Книги
Тiлегенов Б. Таң нұры [Мәтін] : әңгiмелер.- Алматы: Жазушы, 1966.- 109 б.
Тілегенов, Б. Көктем де ызғарлы [Мәтін] : [повесть] / Б. Тілегенов. –Алматы : Жазушы, 1967. - 220 б.
Тiлегенов, Б. Аққайнар [Мәтін] : роман/Б. Тілегенов. - Алматы: Жазушы, 1971.- 280 б.
Тiлегенов Б. Аққайнар [Мәтін] : роман,повестер /Б.Тілегенов - Алматы: Жазушы, 1979.- 456 б.
Тілегенов , Б. Уақыт [Мәтін] : [роман] / Б. Тілегенов . - Алматы : Жазушы, 1981. - 576 б.
Тілегенов , Б. Сені қайдан табамын [Мәтін] : повестер және әңгімелер / Б. Тілегенов . - Алматы : Жалын, 1985. – 171б.
Тілегенов , Б. Атамекен [Мәтін] : роман, повесть, әңгімелер / Б. Тілегенов . - Алматы : Жазушы, 1986. - 560 б.
Тілегенов , Бекежан. Атамекен [Мәтін] : [Роман] / Б. Тілегенов . - Алматы : Жазушы, 1986. - 560 б.
Тiлегенов, Б.Тұйық өмiрдiң құпиясы [Мәтін] : роман-толғау ([С.Мұқанов, Ғ.Мүсiрепов, Ғ.Мұстафин туралы естелiктер] /Б. Тілегенов - Алматы, 1992.- 41-53 б.
Тілегенов, Б. Шығармалар жинағы [Мәтін] / Б. Тілегенов.
Т.1 : Сексен алтыншы жыл : роман. - Алматы : Ел-шежіре ҚҚ, 2018. - 400 б.
Тілегенов, Б. Шығармалар жинағы [Мәтін] / Б.Тілегенов.
Т.2 : Тұйық өмірдің құпиясы : роман-толғау. - Алматы : Ел-шежіре ҚҚ, 2018. - 400 б.
Мақалалар – Статьи
Проза
1961-1966
Тiлегенов, Б. Айлы түндер [Мәтін] : әңгiме /Б. Тілегенов // Лениншiл жас.- 1961.- 18 февр.; 1 март.
Тiлегенов, Б. Менiң әкем [Мәтін] : әңгiме / Б.Тілегенов // Соц. Қазақстан.- 1964.- 27 дек.
Тiлегенов, Б. Түнгi әңгiме [Мәтін] : әңгіме /Б. Тілегенов// Қазақ әдебиетi.- 1964.- 4 дек.
Тiлегенов, Б. Сағыныш [Мәтін] : әңгiме // Лениншiл жас.- 1965.- 6 февр.
Тiлегенов, Б. Көңiл [Мәтін] : әңгiме/Б. Тілегенов // Қазақстан әйелдерi.- 1965.- N 9.- Б. 8-19.
Тiлегенов Б. Жанама жағасында [Мәтін] : повесть /Б. Тілегенов // Жұлдыз.- 1966.- N 11.- Б. 49-77.
1978-1995
Тiлегенов Б. Қаныш Сәтбаев ағаның бiр сапары [Мәтін] /Б. Тілегенов // Орталық Қазақстан.- 1978.- 2 июнь
Тiлегенов Б. Сексен алтыншы жыл [Мәтін] : роман: [1986 жылдың декабiрiндегi жастар көтерiлiсiне арналған] // Жұлдыз.- 1994.- N 7.- Б.7-74; N 8.- Б. 86-132; N 9.- Б.120-170.
Тiлегенов Б. Ақын елi, ақын жерi[Мәтін] : [Ұлы Абайдың 150 ж. мерейтойы қарсаңында "Өнер" баспасынан жарыққа шыққан С.Оразалиновтың "Абай елi" атты кiтабы жайлы] /Б. Тілегенов // Халық кеңесi.- 1995. - 1 наурыз
Тiлегенов Б. Ұстаз [Мәтін] : [Ағарту қызметiнiң ардагерi Қ.Орынбаев туралы естелiк] /Б. Тілегенов // Қазақ әдебиетi.- 1995.- 2 мамыр(N10).- 11 б.
Тiлегенов Б. Мәңгiлiк ғұмыр [Мәтін]: [ақын Қ.Мырзалиевтiң шығармашылығы туралы] /Б. Тілегенов // Орал өңiрi.- 1995.- 25 мамыр
Тілегенов, Б. Алыста қырғын соғыс бар...хикаят [Мәтін] / Б. Тілегенов. // Жұлдыз. - 1995. - №7-8.- Б.66-128.
1996-2010
Тілегенов, Б. Әдебиет - оның өмірі [Мәтін] : [жазушы Сайын Мұратбеков 60 жаста] / Б.Тілегенов , В. Владимиров . // Қазақ әдебиеті. - 1996. - №8.- Б.12.
Тілегенов, Б. Жазушылық-тағдырдың сыйы [Мәтін] : [жазушының шығармашылығы туралы] / Б.Тілегенов // Қазақ әдебиеті. - 1996. - №23 қаңтар.- Б.(N4).-4
Тiлегенов Б. Әдебиет - оның өмiрi [Мәтін]: [жазушы С.Мұратбеков туралы] // Қазақ әдебиетi.- 1996. - 8 қазан(N 41). – Б.12 .
Тiлегенов Б. Жазушы болғым келедi [Мәтін] : [Қазақстан Респ. Жазушылар одағының жай-күйi туралы]/Б. Тілегенов // Қазақ әдебиетi.- 1996. - 17 қыркүйек(N 38). –Б. 4.
Тілегенов, Б. Зерделі зерттеуші [Мәтін] : [жазушы-аудармашы Немат Келімбетов туралы] / Б. Тілегенов // Егемен Қазақстан. - 1997. - 4 сәуір
Тiлегенов Б. Әдебиет менiң отаным! [Мәтін]: естелiк жазбалар /Б. Тілегенов // Жұлдыз.- 1998.- N 6.- 4-199 б.; N 7.- Б. 5-60.
Тілегенов, Б. Қас пен көздің арасында [Мәтін] : [естелік -роман] / Б. Тілегенов. // Жұлдыз. - 1999. - №9-10.- Б.24-70.
Тiлегенов Б. Өмiр – өзен [Мәтін] : роман / Б.Тілегенов // Жұлдыз.- 2004.- N 4.- 21-71 б.; N 5.- 84 - 115 б.
Тiлегенов Б. Ақын таңдамалысы [Мәтін] : // ақын Ө. Тұрманжановтың шығармашылығы жайында. - Алматы : Бiлiм, 2005.- Б. 64-70.
Тілегенов Б. Біз Ілияс Есенберлинді неге жек көрдік [Мәтін] / Б.Тілегенов // Жалын . - 2009. - № 8. - Б. 35-41.
Тілегенов Б. Әдебиет - оның өмірі [Мәтін] / Б. Тілегенов., В. Владимирович // Жалын . - 2010. - № 4. - С. 15-17 б.
Б. Тілегенов шығармашылығы туралы
О творчестве Б. Тлегенова
Кітаптар - Книги
Ғабдуллин, М. Алтын жұлдыз [Мәтін] : очерктер, хаттар және күнделік / М. Ғабдуллин. - Алматы : Ана тілі, 2005. - 288 б.
Жақсыбаев А. Жаны жайсаң жақсылар [Мәтін] : естелік, сапарлар, ой-толғамдар / А. Жақсыбаев. - Алматы : Білім, 2006. - 272 б.
Тәжіғұлов С. Асау Ертіс-алыптардың арнасы [Мәтін] / С. Тәжіғұлов., Б. Тілегенов. - Алматы : Қазақстан, 1966. - 87 б.
Қазақстан жазушыларыХХ ғасыр [Мәтін] : анықтамалық. - Алматы : Ана тілі, 2004. – Тілегенов .:б. 316.
Қазақстан жазушылары [Мәтін] : анықтамалық / жауапты ред. Б. Шаханұлы. - Алматы : Ан-Арыс, 2009. - Тілегенов .:б. 401.
Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық.-Алматы.- Аружан LTD, 2005.- Тілегенов Б.: б.495.
Литература Казахстана. Энциклопедический справочник.- Алматы, ТОО «Аруна LTD», 2010. – Тлегенов Б.: с. 468 .
Шығыс Қазақстаноблысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. – Тілегенов Б.:765.
Мақалалар - Статьи
Владимиров В. Көпжылдардан кейінгі кездесу [Мәтін] : [Д. М.Снегиннің "Свет памяти"повестер,естеліктері туралы] /В. Владимиров ., Б. Тілегенов // Қазақ әдебиеті. - 1996. - №10 желтоқсан.- Б.(N50).-7б.
Жақсыбаев А. Жазушының жұлдызды шағы [Мәтін]: [жазушы Б. Тілегенов туралы] / А.Жақсыбаев // Қазақ әдебиеті. - 2004. - 21 мамыр.- Б.12
Мұратбеков С. Әдеби қауымды улатып-шулатпай- ақ... [Мәтін] / С. Мұратбеков // Жас алаш. - 2004. - 27 мамыр.- Б.5
Мағауин, М. Ақыр-дүние [Мәтін] : естелік әңгімелер[жазушы Б. Тілегенов туралы] /М. Мағауин // Жұлдыз . - 2004. - № 11. - Б. 121-140.
Интернет ресурстар
Интернет ресурсы
Тілегенов Бекежан[Электронный ресурс] : [биография] // Официальный интернет-ресурс : сайт. – Режим доступа : https://adebiportal.kz/kz/authors/view/2002(24.12. 2018)
Тихомиров В. А.
- Жаңартылды 24.03.2022 11:07
Тихомиров Владимир Анатольевич (1957-2013) – ақын.
1957 жылы 15 мамырда Тәжікстан Республикасы Худжент (Ленинабад) қаласында дүниеге келген. 1965 жылы Шығыс Қазақстан облысы Лениногорск (қазір Риддер қаласы) келіп, орта мектепті бітіреді. 1977 жылы Томск политехникалық институтының химия факультетін аяқтайды. Кейін Алматы политехникалық институтын (қазір Қ. Сәтпаев атындағы Қазақ ҒТУ) тау инженері мамандығы бойынша бітірген. Тишин кен орны және ВЛКСМ 40 жылдығы атындағы кен орнында шахтер, смена мастері болды. 1987-1994 жж. –тау-кен ісінің әскери құтқару бөлімінде отряд командирі. 1994 жылдың күзінен 1996 жылға дейін Қырымда жұмыс істеді.
Бала кезінен өлең жазды. Қалалық «Родник» әдеби бірлестігі қызметіне қатысып, облыстық «Устье» поэзия студиясының шығармашылық жетекшісі Евгений Курдаковпен достасады. Өлеңдері «Лениногорская правда» және «Рудный Алтай» газеттері, «Простор», «Братина» журналдарында, «Синегорье», «Риддерская радуга» альманағында жарияланды.
1996 жылдың күзінен 2013 жылға дейін Германияның Берлин қаласында тұрды. Онда «Бош-Сименс» кәсіпорнында жүйе әкімшісі болды. Өлеңдері «Русская поэзия и проза в Германии» (1998) жинағы және «Век ХХІ» (2000) әдеби альманағында жарияланып тұрды.
Мәскеудің «Золотое перо» халықаралық поэзия конкурсынының лауреаты және дипломанты.
2013 жылы Германияның Берлин қаласында қайтыс болды.
В. А. Тихомировтың шығармалары
Произведения Тихомирова В. А.
Тихомиров, В. В полях повсюду... [Текст] : [стихи и биографические данные] / В. Тихомиров // Лениногорская правда. - 1987. - 18 июля.
Тихомиров, В. Заповедь [Текст] : [стихи, биографическая справка] / В. Тихомиров // Рудный Алтай. - 2017. - 21 декабря. - С. 20.
В. А. Тихомиров туралы әдебиеттер
Литература о Тихомирове В. А.
Немцев, М. С. Литературный Риддер [Текст] : биографический справочник / М. С. Немцев. - 2-е изд. - Усть-Каменогорск : Медиа - Альянс, 2012. – Тихомиров Владимир Анатольевич: с. 151-152.
Владимир Тихомиров [Текст] : [биографическая справка] //Рудный Алтай. - 2017. - 21 декабря. - С. 20.
Тілеужанов З.
- Жаңартылды 24.03.2022 11:01
Тілеужанов Зейнолла (1942 ж.) – журналист, ақын.
Семей облысы (қазіргі Шығыс Қазақстан), Ақсуат ауданы, Қызыл қайың ауылында дүниеге келген. ҚазМУ-дың (қазіргі Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ) филология факультетін аяқтаған соң, Алматы облыстық «Жетісу» газетінде, кинематография комитетінде, «Жаңа фильм», «Еңбек таңы» журналдарында, Халық шығармашылығы үйінде қызмет атқарған.
З. Тілеужановтың алғашқы өлеңдері «Жас керуен» Қазақстандық жас ақындар жинағына енген (1969). «Толағай тауы», «Махаббат дастаны» және т.б. өлеңдер жинағының авторы. Ол көптеген шетелдік ақындар өлеңдерін және 100-ден астам кинофильмнің мәтінін қазақ тіліне аударған.
З. Тілеужанұлының (З. Тілеужанов) шығармашылығы
Произведения З. Тилеужанулы (З.Тилеужанов)
Кітаптар – Книги
Тілеужанұлы, З. Күнге табынғандар [Мәтін] : өлеңдер, поэмалар / З. Тілеужанұлы - Астана : Елорда, 2002. - 224 б.
Тілеужанұлы, З. Қаракерей Қабанбай [Мәтін] : тарихи роман. - 1-ші кітап. - /З. Тілеужанұлы Алматы : Баспалар Үйі, 2009. - 239 б.
Тілеужанов, З. Аспанға көшкен ауыл [Мәтін] : өлеңдер мен поэмалар / З. Тілеужанов. - Алматы : Жазушы, 1990. - 198 б.
Тілеужанұлы З. От адам [Мәтін] : өлеңдер мен поэмалар / З. Тілеужанұлы. - Алматы : Дәстүр, 2015. - 320 б.
З. Тілеужановтың мерзімді басылым бететрінде жарияланған өлеңдері
Стихи З. Тилеужанова на страницах периодической печати
Поэзия
1965-1970
Тiлеужанов, З. Шынар ойы [Мәтін] : өлең /З. Тілеужанов// Қазақ әдебиетi.- 1965.- 29 окт.
Тiлеужанов, З. Ақын; Фонтан [Мәтін]: өлеңдер /З. Тілеужанов // Қазақ әдебиетi.- 1965.- 17 дек.
Тiлеужанов, З. Қобыз [Мәтін] : өлең /З. Тілеужанов // Жұлдыз.- 1966.- N 8.- 114 б.
Тiлеужанов, З. Мұхтарға [Мәтін] : М.Әуезовке арналған өлең // Қазақ әдебиетi.- 1967.- 19 май
Тiлеужанов, З. Ән [Мәтін]: өлең /З. Тілеужанов// Лениншiл жас.- 1968.- 1 март
Тiлеужанов, З. Жүректi алдау мүмкiн бе? [Мәтін] : өлең /З. Тілеужанов// Лениншiл жас.- 1969.- 29 янв.
Тiлеужанов, З. Отан [Мәтін] : өлең / З. Тілеужанов // Лениншiл жас.- 1970.- 9 сент.
1971-1974
Тiлеужанов, З. Вьетнам шалының монологi; Қамшы; "Кел, Муза, айналайын сырласайық!.." [Мәтін] : өлеңдер/ З. Тілеужанова// Лениншiл жас.- 1971.- 2 окт.
Тiлеужанов, З. Ниет жақсы, бiрақ [Мәтін]: ["Көксерек" фильмi туралы] /З. Тілеужанов // Лениншiл жас.- 1974.- 10 янв.
2000-2013
Тiлеужанов, З.Төбемнен төнiп күлдi аспан [Мәтін] : өлеңдер /З. Тілеужанов // Жұлдыз.- 2000.- N 2.- Б.38-45.
Тiлеужанов, З. Балабидiң айтқан билiгi; Қаңбақ шешен, Алшынбай және Құнанбай; Бекей би мен Абай [Мәтін] /З. Тілеужанов // Жұлдыз.- 2003.- N 7.- Б.206.
Тiлеужанов З. Марат Отаралиев туралы бiр үзiк сыр [Мәтін] /З. Тілеужанов// Жұлдыз.- 2004.- N 8.- Б. 206.
Тiлеужанов, З. Бiржан салдың Сараның ауылына келуi [Мәтін] / З. Тілеужанов// Жұлдыз.- 2004.- N 2.- Б.203-204.
Тiлеужанов, З. Өмiрi... өзi - ертегi... [Мәтін] : (жазушы, дәрiгер, педагог - психолог Совет - Хан Ғаббасовқа өлең) /З. Тілеужанов // Жетiсу.- 2008. - 23 желтоқсан (№ 142). –Б.3.
Тiлеужанов, З. Өмiрi .., өзi - ертегi... [Мәтін] : өлең / З. Тілеужанов // Қазақстан тарихы. Әдiстемелiк журнал.- 2009. - № 1.- 41 б.
Тiлеужанов, З. Қап-қара түнде қап-қара қызды құшақтап...: [Мәтін] : өлең/ З. Тілеужанов // Жас қазақ үнi.- 2010. - 10-16 қыркүйек (№ 34/35). –Б.12.
Тiлеужанов, З. Қаратеңiз қарауытып жатқанда [Мәтін] : [жазушы Сәбит Досанов - 70 жаста: өлең] / З. Тілеужанов // Жас Қазақ үнi.- 2010. - 27 қаңтар-3 ақпан (№ 4). – Б.9.
Тiлеужанов, З. Бәрiмiз Әбуғалидiң баласы ек... [Мәтін] : [қын Қанипа Бұғыбаеваға арнау.
] / З. Тілеужанов // Қазақ әдебиетi.- 2013. - 24 - 30 мамыр (№ 21). –Б.15 .
Тiлеужанов, З. Топырағы торқа болсын![Мәтін] : қазанама [ақын К.Шалқаров дүниеден өттi] / З. Тілеужанов// Қазақ әдебиетi.- 2013. - 31 мамыр - 6 маусым (№ 22). – Б. 15.
З. Тілеужановтың шығармашылығы туралы
О творчестве З. Тилеужанова
Қазақстан жазушыларыХХ ғасыр [Мәтін] : анықтамалық. - Алматы : Ана тілі, 2004. – Тілеужанұлы З.: б.318.
Қазақстан жазушылары [Мәтін] : анықтамалық / жауапты ред. Б. Шаханұлы. - Алматы : Ан-Арыс, 2009. – Тілеужанұлы З.: б 403.
Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық.-Алматы.- Аружан LTD, 2005.- Тілеужанұлы З.:б.521.
Литература Казахстана. Энциклопедический справочник.- Алматы, ТОО «Аруна LTD», 2010. – Тілеужанулы З.: с.470.
Шығыс Қазақстаноблысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. – Тілеужанов З..: Б.766.
Зейнолла Тілеужанұлы [Мәтін] : [жыр мүшайрасының жеңімпазы]// Өскемен. - 2012. - 1 қараша. - Б. 7.
Қуанғалиева, А. Жерлестерімен қауышты [Мәтін] : танымал ақын Зейнолла Тілеужанұлымен кездесу жайлы / А. Қуанғалиева // Егемен Қазақстан. - 2013. - 2 ақпан. - Б. 10.
Кәрiпжанәулетi, А. Зейнолланың зердесi мен зергерлiгi [Мәтін] : [ақын З.Тiлеужановтың шығармашылығы жайында]/ А. Кәріпжанәулеті // Қазақ үнi.- 2013. - 19 маусым (№ 23). – Б. 9.
