Писатели и поэты
Кумарбеков М.
- Обновлено 01.11.2024 16:14
Кумарбеков Муслим (10.01.1939 г. - 11.07.2016г.) - писатель, журналист.
Родился 10 января в 1939 г. в ауле Шымкора Уланского района Восточно-Казахстанской области. По окончании средней школы работал в колхозе им. Джамбула. Окончив факультет журналистики КазГУ им. С. М. Кирова (1964, ныне КазНУ им. аль-Фараби), долгое время работал в редакции газеты «Коммунизм туы» (ныне «Дидар»), прошел трудовой путь от рядового литературного сотрудника до заместителя редактора газеты. Позже работал заместителем главного редактора республиканского литературно-культурного и общественного журнала «Ақ Ертіс - Иртыш».
Автор книг «Қыз күлкісі» («Смех девушки») (1969), «Жастық жағалауы» («Берег молодости»), «Шынар», «Асау Ертіс» («Буйный Иртыш») (1974), «Алтайым – алтын бесігім» («Мой Алтай - золотая колыбель»), «Жар жағасындағы үй» («Дом у обрыва»), «Тауқымет» («Невзгоды»), «Чинара» (1978).
Член Союза писателей Казахстана, лауреат премий и член Союза журналистов Казахстана.
М. Құмарбеков шығармалары
Произведения М. Кумарбекова
Кітаптар – Книги
Құмарбеков, М. Алтайым алтын бесiгiм / М. Құмарбеков. - Алматы : Жалын, 1956. - 92 б.
Құмарбеков, М. Алтайдың ардагері / М. Құмарбеков. - Алматы : Қазақстан, 1967. - 29 б.
Құмарбеков, М. Қыз күлкiсi : әңгiмелер / М. Құмарбеков. - Алматы : Жазушы, 1969. - 72 б.
Құмарбеков, М. Асау ертiс / М. Құмарбеков. – Алматы : Жазушы, 1975. - 144 б.
Құмарбеков, М. Шынар / М. Құмарбеков. - Алматы : Жалын, 1979. - 120 б.
Құмарбеков, М. Алтайым-алтын бесігім : Шығыс Қазақстан облысы туралы кітап / М. Құмарбеков. - Алматы : Жалын , 1981. - 92 б.
Құмарбеков, М. Жастық жағалауы : повестер / М. Құмарбеков . - Алматы : Жазушы, 1986. - 207 б.
Құмарбекұлы, М. Жар жағасындағы үй : хикаяттар / М. Құмарбекұлы . - Астана : Фолиант, 2003. - 280 б.
Құмарбекұлы, М. Тауқымет / М. Құмарбекұлы. - Өскемен , 2003. - 322 б.
Құмарбекұлы, М. Жігіттер / М. Құмарбекұлы. - Алматы : Қайнар, 2008. - 317 б
Құмарбекұлы, М. Бейнетқор / М. Құмарбекұлы. - Өскемен, 2008. - 80 б.
Шығыс Қазақстан қаламгерлерінің кітапханасы = Библиотека литературы Восточного Казахстана. - Алматы : ҚазАқпарат, 2008. - 358 б.
4-ші кітап : М. Құмарбекұлы. К. Сегізбаев. С. Байхонов. Т. Сәукетаев. - Алматы : ҚазАқпарат, 2008. - 358 б. – Құмарбекұлы М. Жар жағасындағы үй: 352
Құмарбекұлы, М. Жер иесі : роман және хикаят / М. Құмарбекұлы. - Алматы : Қайнар, 2011. - 384 б.
Құмарбекұлы, М. Шығармалары / М. Құмарбекұлы. - Астана : Фолиант, 2014. - 352 б.
Т. 1 : Тауқымет : роман және әңгімелер . - Астана : Фолиант, 2014. - 352 б.
М. Құмарбековтің мерзімді басылымдар мен жинақтардағы жарияланымдары
Публикации К. Кумарбекова в периодических изданияхи сборника
Көркем шығарма
Художественные произведения
Құмарбеков, М. Өскен ұя : әңгiме / М. Құмарбеков // Қазақ әдебиетi. - 1968. - 16 ноябрь.
Құмарбеков, М. Сайыпқыран: очерк / М. Құмарбеков // Коммунизм туы. - 1978. - 24 февраль
Құмарбекұлы, М. Тауқымет : [повестен үзінді] / Құмарбекұлы М. // Дидар. - 1995. - 14; 18; 21; 23; 28 ақпан.- Б. 4
Құмарбекұлы, М. Қоштасу : [әңгіме] / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 1996. - 8 қазан.- Б.
Құмарбекұлы, М. Ақымақ хан. Сиқыршы.: [ертегілер] / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 1999. - 1 маусым. - Б. 6.
Құмарбеков, М. Ақмоншақ : повесть / М. Құмарбеков. - Мәтін // Тәңіртау. - 2024. - N1. - Б. 24-53.
Мақалалар - Статьи
Құмарбеков, М. Қысқы жол : екi журналистiң ауызекi әңгiмесiнен /М. Құмарбеков // Соц. Қазақстан.- 1966.- 20 март
Құмарбеков, М. Өскен ұя: Әңгiме // Қазақ әдебиетi.- 1968.- 16 қараша.
Құмарбеков, М. Мәңгілік жұлдызы / М. Құмарбеков // Коммунизм туы. - 1985. - 7, 9, 14, 15 май
Құмарбекұлы, М. Ұландағы ұланасыр / М. Құмарбекұлы М. // Дидар. - 1992. - 4 маусым
Құмарбекұлы, М. Қай қиырдан да көрінетін шың : [жазушы О.Бөкеев жайлы естелік] / М. Құмарбекұлы // Арай. - 1994. - 25 мамыр.- Б. 4
Құмарбекұлы, М. Ерлік - елге мұра, ұрпаққа ұран : [шығысқазақстандық Ұлы Отан соғысының батырлары туралы] / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 1995. - 7 мамыр. - Б. 4
Құмарбекұлы, М. Ақынға арналған ас : [Катонқарағай ауданында ақын марқұм А.М.Нұрбайға 70 толуына арналған ас берілді] / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 1996. - 26 қыркүйек. – Б. 6
Құмарбекұлы, М. Әз ағаның артында сөзі қалды : [Катонқарағайлық ақын А.Нұрбаевтың 70 жылдығына орай] / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 1996. - 5 қыркүйек.- Б.4
Құмарбекұлы, М. Өтті жылдар атой салып, ту ұстап.. : [ақын С.Ғабдуллиннің 60 жылдық мерейтойына орай] / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 1997. - 16 тамыз
Құмарбекұлы, М. Бар өмірді үйіп төгіп бере салған: [Шәкәрімнің сазгерлігі жайлы] / М. Құмарбекұлы // Семей таңы. - 1997. - 23 тамыз
Құмарбекұлы, М. Өткенге өкінбен... : [Зевакино қарттар үйінен] / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 1997. - 27 қараша
Құмарбекұлы, М. Кенді Алтайдың айнасы : [облыстық "Рудный Алтай" газетінің шыға бастағанына 80 жыл] / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 1998. - 21 сәуір
Құмарбекұлы, М. Аты аңызға айналған аға туған жерде : [Қ.Қайсенов туралы] / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 1998. - 10 шілде
Құмарбекұлы, М. Ақ сұңқар ұшты қолымнан : [О.Бөкейді еске алу] / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 1998. - 25 қыркүйек
Құмарбекұлы, М. Сөнбейтін от : [ақын Ғ. Байбатыровтың "Үміттің оты сөнбейді" атты жыр жинағы жайында] / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 1999. - 11 мамыр. – Б. 5
Құмарбекұлы М. Патша әзілкеші / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 1999. - 15 маусым. - Б. 6
Құмарбек, М. "Шарлаған ізім жатыр жер бетінде " : [ұлы жеңістің 55 жылдығына байланысты Қ.Нұрбикеұлымен сұхбат ] / М. Құмарбек // Дидар. - 2000. - 15қаңтар
Құмарбекұлы, М. Тауқымет : [Кеңес Одағының батыры Ізғұтты Айтықовтың туғанына 80 жыл толуына орай, батыр өмірінен деректер] / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 2002. - 19 қаңтар. - Б. 4
Құмарбекұлы, М. Білім шырағын жарқыратқан жан : [Балғын мектебін басқарып, шәкірттерге білім беруде педагогикалық ұжымды алға жетектеген Нұрғожа Сериянов туралы] / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 2002. - 16 ақпан.- Б. 4
Құмарбекұлы, М. Алтайдың ақ бұлағы / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 2003. - 8 сәуір. - Б. 4
Құмарбекұлы, М. Тарбағатайдың тарланы / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 2003. - 10 маусым. - Б. 4
Құмарбекұлы, М. Нұрлы да нулы - науалы : эссе / М. Құмарбекұлы // Ақ Ертіс. - 2011. - № 2. - Б. 5-32.
Құмарбекұлы, М. Серіктің сексеуілі / М. Құмарбекұлы // Егемен Қазақстан. - 2013. - 18 сәуір. – Б. 5
Құмарбекұлы, М. Өзімді ешкімге арқалатпай, өзім ешкімді арқаланбай осы күнге жеттім : [жазушы М. Құмарбеков туралы.] / М. Құмарбекұлы ; сұхбат. М. Кенжеханұлы // Дидар. - 2014. - 13 қаңтар. - б. 7.
Құмарбекұлы, М. Айыртаудың қос шыңындай асқақ болатын : [қос ақын Серік Ғабдуллаұлы мен Тұрғазы Нұқайұлы туралы естелік.] / М. Құмарбекұлы // Дидар. - 2015. - 14 қаңтар.- Б. 5.
М. Құмарбеков туралы әдебиеттер
Литература о М. Кумарбекове
Кітаптар - Книги
Қазақстан жазушылары ХХ ғасыр: анықтамалық. - Алматы : Ана тілі, 2004. – Құмарбекұлы Мүсілім: б. 193
Қазақстан жазушылары : анықтамалық / жауапты ред. Б. Шаханұлы. - Алматы : Ан-Арыс, 2009. –Құмарбекұлы Мүсілім: б. 245
Шығыс Қазақстан облысы: энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. - 848 б. –Құмарбеков Мүсілім: б. 483-484
Шығыс жұлдыздары : энциклопедиялық анықтамалық. - Астана : Фолиант, 2011. - 304 б.
Т. 1 : Сөз зергерлері. Мәдениет майталмандары. - Астана : Фолиант, 2011. - 304 б. – Құмарбеков Мүсілім: б. 109-110
Қапанов Б. Нәрін, дарын, бәрін берген - туған жер: очерктер / Б. Қапанов. - Өскемен : Рекламный Дайджест, 2008. - 703 б. -Құмарбеков Мүсілім: б. 622
Мақалалар - Статьи
Рақымжанов, Ж. Талант тағлымы : [Мәтін] : [жазушы М. Құмарбеков туралы] / Ж. Рақымжанов // Арай. - 1989. - 10 январь. - Б. 4.
Қаңтарбаев, Ә. Дүние қызыл түлкі бұлаңдаған : [М. Құмарбекұлы 60 жаста] / Қаңтарбаев Ә. - Текст : непосредственный // Дидар. - 1999. - 8 қаңтар.
Сарсенбайқызы, Ғ. Туған елдің құрметі : [М. Құмарбекұлы 65 жаста] / Ғ. Сәрсенбайқызы // Дидар. - 2004. - 5 маусым. - Б. 6 ; Ұлан таңы. – 2004. – 26 маусым. –Б. 6.
Хасенова, М. Қара шаңырақ / М. Хасенова // Дидар. - 2006. - 13 мамыр.- Б.3.
Тоқанұлы, Б. "Ақжирен" мінген асыл аға : [Мәтін] / Б. Тоқанұлы // Мәдениет жаршысы. - 2009. - №1 . - Б. 15-16.
Кенжеханұлы, М. Мүсілім Құмарбековтың шығармалары мұражайда сақталатын болды: [Мәтін] / М. Кенжеханұлы // Дидар. - 2014. - 14 сәуір. - Б. 1,4.
Кенжеханұлы, М. Ел жүрегіндегі екі бейне: [Мәтін] : [Облыстық кітапханада қос қаламгер-М. Құмарбеков пен Ғ.Байбатыровты еске алу кеші өтті.] / М. Кенжеханұлы // Дидар. - 2019. - 24 қаңтар. - Б. 12.
Әуезханов, Ә. Жазушы атаммен соңғы жүздесуім : [Мәтін] : жазушы Мүсілім Құмарбекұлы туралы бір үзік сыр / Ә. Әуезханов // Дидар. - 2017. - 13 шілде. - Б. 28.
Қаңтарбаев, Ә. Елдік мәселеге келгенде бірігуіміз керек : [Мәтін] / Ә. Қаңтарбаев // Дидар. - 2019. - 12 қыркүйек. - Б. 11.
Байхонов, С. Үш қоңыр / С. Байхонов. - Мәтін // Дидар. - 2021. - 14 қазан. - Б. 14; 28 қазан. - Б. 18.
Уалханова, Р. Н. Ұланның біртуар азаматы : [Жерлес жазушы Мүсілім Құмарбековтің туғанына 85 жыл толуына орай мақала] / Р. Н. Уалханова. - Мәтін // Ұлан айнасы. - 2024. - 12 қаңтар. - Б. 4.
Юнусбекова, Д. Рухани ордадағы риясыз кездесу: облыстық А.С.Пушкин атындағы кітапханада өткен еске алу кешінен / Д. Юнусбекова. - Мәтін // Менің өлкем. - 2024. - 1 ақпан. - Б. 2.
***
Саянов, А. В честь земляка-писателя : [о творческом вечере в областной библиотеке им. А. С. Пушкина, посвященном писателю М. Кумарбекову (Уланский р-он ВКО)] / А. Саянов. - Текст : непосредственный // Рудный Алтай. - 1994. - 22 янв. - С. 1.
Писателю Кумарбекову - 60 лет. - Текст : непосредственный // Рудный Алтай. - 1999. - 19 янв.
Гаврилова, А. Золотые корни Алтая : в выставочных залах музея-заповедника Усть-Каменогорска открылась выставка «Золотой корень Алтая», посвященная 140-летию со дня рождения народного акына Казахстана Толеу Кобдикова и писателям-юбилярам Восточного Казахстана – Галыму Байбатырову, Улукбеку Есдаулету, Шериаздану Елеукенову, Совет-хану Габбасову, Муслимхану Кумарбекулы / А. Гаврилова. - Текст: непосредственный // Рудный Алтай. - 2015. - 10 янв. - С. 4.
Михеева, Н. Золотые корни Алтая : в выставочных залах музея-заповедника Усть-Каменогорска открылась выставка «Золотой корень Алтая», посвященная 140-летию со дня рождения народного акына Казахстана Толеу Кобдикова и писателям-юбилярам Восточного Казахстана – Галыму Байбатырову, Улукбеку Есдаулету, Шериаздану Елеукенову, Совет-хану Габбасову, Муслимхану Кумарбекулы / Н. Михеева. - Текст : непосредственный // Усть-Каменогорск. - 2015. - 15 янв. - С. 15.
Ким, Е. Воспевшие родную землю : [о вечере памяти писателей ВКО Муслима Кумарбекова и Галыма Байбатырова в библиотеке им. А.С. Пушкина] / Е. Ким . - Текст : непосредственный // Рудный Алтай. - 2019. - 26 января. - С. 5.
Кумарулы К
- Обновлено 14.03.2022 14:45
Кумарулы Кап (1933-2009) – поэт, педагог.
Родился 8 марта в 1933 г. в местечке Коктогай Алтайского округа КНР. В 1955 г. окончил школу подготовки учителей Монголии. В 1955-2005 гг. занимался преподавательской деятельностью. Министерством образования Монголии ему присвоено звание «Отличник образования Монголии». В 1992 г. присвоено звание «Передовой учитель» Баян-Ольгийского округа. Призер окружных, республиканских поэтических конкурсов.
В 1992-2005 гг. переехал на историческую родину, работал в средней школе с. Кайнар Абыралинского района (ныне относится к территории г. Семей) Восточно-Казахстанской области, преподавал казахский язык и литературу в Кокозекской средней школе Урджарского района, воспитал тысячи учеников.
В эти же годы К. Кумарулы написал учебное пособие «Халықтық педагогика – ұлттық қазына», с одобрения Областного департамента образования книга была рекомендована в качестве вспомогательного пособия учителям 19-й школы Урджарского района.
Областной департамент образования высоко оценил трудовой вклад старейшего педагога в дело образования Казахстана – К. Кумарулы награжден «Почетной грамотой».
Автор поэтических сборников «Қызыл Ту», «Қос қанат», «Қос ішек», «Кәрібоз», «Таудай болғым келеді», «Арпа кер».
Призер поэтических конкурсов Баян-Ольгийского округа и Республики Казахстан.
Член Союза писателей Казахстана.
Скончался в 2009 г.
К. Құмарұлының шығармалары
Произведения Қумарулы К.
Кітаптар -Книги
Құмарұлы, К. Қос iшек [Мәтін]: өлеңдер мен дастандар / К. Құмарұлы. – Алматы: Жалын, 1996. - 144 б.
Құмарұлы, К. Кәрібоз [Мәтін]: өлеңдер мен дастандар / К. Құмарұлы; ред. Б. Беделханұлы - Астана: Елорда, 2001. - 255 б.
Құмарұлы, К. Кәрібоз [Электрондық ресурс]: [өлеңдер мен дастандар] / К. Құмарұлы. - [Б. м.]: Елорда, 2001. - 255 б. с.
Құмарұлы, К. Арпагер [Мәтін]: өлеңдер мен дастандар / К. Құмарұлы. - Астана: Рух, 2008. - 120 б.
Мақалалар – Статьи
Құмарұлы, К. Мен-қазақпын; Ұлы көш [Мәтін]: өлеңдер / К. Құмарұлы // Қазақ әдебиетi. - 1994. – шiлде . – Б. 12.
Құмарұлы, К. Құсайын бақсы [Мәтін]: [Монғолияда өмiр сүрген қазақ бақсы туралы] / К. Құмарұлы // Шалқар. - 1995. -7 ақпан. – Б. 5.
Құмарұлы, К. Жер бетi түлеп...; Асқартау; Бұйырсын; Саласын көздi шалғайдан; Сарын; Аттың сыны [Мәтін]: өлеңдер / К. Құмарұлы // Жұлдыз. - 2010. - № 11. – Б. 51-52.
Құмарұлы, К. Бөкi бурыл [Мәтін]: қос салалы әңгiме / К. Құмарұлы // Қасым. - 2015.- № 2.- 169-182 б.
Кунанбаев А.
- Обновлено 25.12.2024 09:04
Кунанбаев Абай (Ибрагим) (1845-1904 гг.) - поэт, композитор, просветитель, мыслитель, общественный деятель, основоположник казахской письменной литературы и её первый классик, родоначальник казахского литературного языка.
Родился 29 июля (10 августа) 1845 г. в Чингизских горах (ныне с. Карауыл Абайского района Абайской области) в семье крупного бая Кунанбая Оскенбаева (Ускенбаева) рода Тобыкты из казахского племени Аргын. Семья Абая принадлежала к местной знати; дед (Оскенбай) и прадед (Иргизбай) главенствовали в своём роду в качестве правителей и биев. Настоящее имя - Ибрагим, но прозвище Абай («внимательный», «осторожный»), данное бабушкой Зере, закрепилось за ним на всю жизнь.
Начатое в детстве домашнее обучение у муллы было продолжено в медресе у муллы Ахмет-Ризы в г.Семипалатинске (ныне г.Семей), где преподавали арабский, персидский и другие восточные языки. Одновременно посещал русскую школу. К концу пятилетней учёбы начал писать стихи, сначала приписывая их авторство своему другу Кокпаю Джантасову. С 13 лет отец Кунанбай начал приучать Абая к деятельности главы рода. В возрасте 28 лет Абай отходит от неё, целиком занявшись самообразованием, но только к 40 годам создаёт свои первые взрослые стихотворения. Значительным событием для Абая явилось его общение с политическими ссыльными Е. П. Михаэлисом, Н. Долгополовым, С. Гроссом.
На формирование мировоззрения Абая оказали влияние поэты и учёные Востока, придерживавшиеся гуманистических идей (Фирдоуси, Алишер Навои, Низами, Физули, Ибн Сина и другие), а также произведения русских классиков, а через них и европейская литература вообще. Он переводил Крылова, Лермонтова, Пушкина, Гёте и Байрона.
Характерна история стихотворения «Қараңғы түнде тау қалғып» («Горы дремлют в тёмной ночи»), ставшего народной песней. Гёте написал «Wanderers Nachtlied» («Ночную песню странника»), Лермонтов переложил её на русский язык («Горные вершины спят во тьме ночной…»), а спустя ещё полвека Абай Кунанбаев передал её содержание на казахском языке.
Абай Кунанбаев способствовал распространению русской и европейской культуры среди казахов.
Некоторое время Абай работал волостным управителем.
По утверждениям советских литературоведов, Абай высмеивал некоторые обычаи родового аула, выступал «против рабского положения женщины» и «против социального зла и невежества».
Абай Кунанбаев был новатором казахской поэзии. Ввёл в казахское стихосложение новые размеры, рифмы и стихотворные формы: восьмистишия и шестистишия.
Абаем создано около 170 стихотворений и 56 переводов, написаны поэмы, «Слова назидания» («Қара сөздер»).
Абай был также композитором. Он создал около двух десятков мелодий, которые популярны в наши дни. Некоторые свои стихи переложил на музыку, а песня на его стихи «Көзімнің қарасы» («Ты зрачок глаз моих», перевод Марии Петровых) стала народной:
Абай Кунанбаев оказал большое влияние на зарождавшуюся казахскую национальную интеллигенцию конца XIX − начала XX веков. Так, руководители движения Алаш-Орда воспринимали Абая как своего духовного предтечу и даже духовного вождя возрождения казахской нации. Алихан Букейханов стал первым биографом Абая. Его статья «Абай (Ибрагим) Кунанбаев» - некролог казахского народного поэта была напечатана в газете «Семипалатинский листок» в 1905 г. Затем с портретом Абая она печаталась в журнале «Записки Семипалатинского подотдела Западно-Сибирского отдела Императорского русского географического общества» в 1907 г.
Абай Кунанбаев скончался 23 июня (6 июля) в 1904 г.
В 1914 г. тюрколог В. В. Гордлевский выбрал в качестве видных представителей казахской литературы Абая Кунанбаева и Миржакипа Дулатова для публикации их текстов в «Восточном сборнике», выпускаемом в честь 70-летия известного востоковеда, академика Н. И. Веселовского.
Наследие Абая явилось мощным стимулом дальнейшего развития казахской литературы и литературного языка. Просветительская деятельность Абая обогатила казахскую национальную литературу на основе демократических традиций передовой русской культуры, а также ощутимо повлияла на развитие культуры народов Средней Азии, многих народов Востока. Произведения Абая переведены на многие языки народов мира. Музыкальное наследие Абая занимает особое место в истории казахского национального искусства.
В память об Абае учреждена Государственная премия Казахстана в области литературы, его именем названы административные районы, улицы, театры, библиотеки, установлены памятники.
Мәліметтер-Источники
Кунанбаев T. А.
- Обновлено 23.12.2024 11:42
Кунанбаев Турагул Абайулы (1875-1934) – исследователь литературы, переводчик, общественный деятель.
Родился в 1875 г. в Абайском районе Восточно-Казахстанской области. Младший сын Абая. С раннего возраста обучался мусульманской и русской грамоте. Псоле смерти отца и стрших братьев Оспана, Абдрахмана и Магауи Турагул стал главой рода и членом местных властей. Являясь членом Алашорды Турагул тесно сотрудничал с такими деятелями Алаш, как А. Букейханов, М. Дулатов, Ж. Аймауытов.
С 1922 г. занялся творческой деятельностью. Самым ценным среди его немногих сочинений считается книга воспоминаний "Әкем Абай туралы".
Воспоминание о своем отце Турагул написал по просьбе М. Ауэзова, оно является одним из первых примеров этого жанра в казахской литературе.
Автор живо и интересно изображает характер и поступки своего отца, его душевное состояние перед написанием очередного стиха. Турагул привел в систему произведения поэта.
Творчество Турагула составляет в основном художественные переводы. Он перевел на казахский язык рассказ Дж. Лондона "Эскимос Киш", рассказы русских писателей М. Горького "Челкаш", А. С. Неверова "Марья-большевичка", "Я хочу жить» и польского писателя Болеслава Пруса "Антек".
Рассказ «Челкаш» на казахском был опубликован в журнале «Таң» в 1925 г.
В 1927 г. в Москве вышли отдельной книгой два вышеназванные произведения А. С. Неверова под названиями "Мен өмірге жерікпін", "Ортақшыл Мария". Остальные переводы тоже увидели свет в других издательствах Москвы.
Турагул перевел роман "Мартин Иден" Дж. Лондона, но рукопись не сохранилась.
В 1909 г. в Санкт-Петербурге вышел первый сборник произведений Абая по инициативе Турагула и его брата Какитая.
Турагул известен и как поэт, написал стихотворения "Алладан мен қапа боп, тілеген күн", "Хат", "Әбішке", "Жауап хат" и др.
В 1928 г. был сослан в Шымкент, где в 1934 г. после продолжительной болезни он умер.
В 1993 г. к 150-летию Абая стихотворения, рассказ «Челкаш» на казахском, воспоминания "Әкем Абай туралы" Турагула и статья о нем вошли в сборник "Абайдың ақын шәкірттері" (1-книга). И в этом же году составитель Б. Байгалиев выпустил отдельной книгой воспоминание Турагула "Әкем Абай туралы».
Т. Құнанбаевтың шығармалары
Произведения Кунанбаева Т.
Құнанбаев, Т. Әкем Абай туралы / Т. Құнанбаев. – Алматы : Ана тiлi, 1993.- 56 б.
Құнанбаев, Т. Әкем Абай туралы / Т. Құнанбаев // Қазақстан әйелдерi. - 1995. - № 7. – Б. 4-7.
Құнанбаев, Т. Әкем Абай туралы: [Абай Құнанбаев туралы баласы Тұрағұлдың естелігі] / Т. Құнанбаев // Ертіс өңірі. - 2005. - 22 қыркүйек. - Б. 4-5.
Құнанбаев, Т. Әкем Абай туралы / Т. Құнанбаев // Солтүстiк Қазақстан. - 2015. - 7 ақпан (№ 16). – Б. 5.
Т. Құнанбаевтың аудармалары
Переводы Кунанбаева Т.
Неверов, А.Мен өмiрге жерiкпiн / А. Неверов,ауд. Тұрағұл Абайұлы // Абай.- 1998.- № 1.- Б. 69-70.
Неверов, А.Ортақшыл Мария / А. Неверов, ауд. Тұрағұл Абайұлы // Абай.- 1998.- № 1.- Б. 67-68.
Құнанбаев, Т. Антек қыран : Прусов Владиславтан Лондоннан аударма // Алаш ақиықтары : мақалалар, деректi құжаттар, аудармалар. - Алматы : Алаш, 2006. - Т. 5. – Б. 248-260.
Құнанбаев, Т. Эскимос Киш деген бала : Джек Лондоннан аударма // Алаш ақиықтары : мақалалар, деректi құжаттар, аудармалар. – Алматы : Алаш, 2006. - Т. 5. - Б. 240-247.
Т. Құнанбаевтың өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер
Литература о жизни и творчестве Кунанбаева Т.
Кітаптар – Книги
Мұхамедханов, Қ. Көп томдық шығармалар жинағы / Қ. Мұхамедханов. - Алматы : Алаш, 2005 - Т. 3 : Абайдың ақын шәкірттері. - 328 б. – Құнанбаев Т.: б. 171-220.
Мақалалар - Статьи
Қойлышова, Ж. "Тұрағұлдың кiндiгiнен тараған бесеу едiк...": [ұлы Абайдың ұрпағы М. Тұрағұлқызы туралы] // Ақ босаға.- 1995. – маусым.
Тұрағұл Абайұлының екi аудармасы: [А. Неверовтың "Я хочу жить"(Мен өмiрге жерiкпiн), "Большевичка Мария" (Ортақшыл Мария) шығармаларын аударғаны туралы дерек] // Абай. - 1998. - № 1. – Б. 66.
Шалқар, К. Тұрағұлдан қалған тұяқ едi: [Мәкен Тұрағұлқызымен Абай ұрпақтарының тағдыры туралы] // Жас Қазақ үнi. - 2001. - 20 желтоқсан. - Б. 4.
Тұрағұл Абайұлы Құнанбаев (1875-1934) // Шәкәрiм әлемi. - 2007. - № 4. - Б. 18-24.
Құмар, А. Құнанбай ұрпақтары және алаш қайраткерлерi: [Абайдың ұлы Тұрағұл жайлы] / А. Құмар // Евразия орталығы = Центр Евразии. - 2008. - № 3. - Б. 133-138.
Кенемолдин, М. Тұрағұл және Алашорда үкiметi: [Тұрағұл және алаш] / М. Кенемолдин // Семей таңы. - 2008. - 24 сәуiр. – Б. 3.
Нұрханова, Г. Тұрағұл - көркем аудармадағы алғашқы есiм / Г. Нұрханова // Жас ғалым. - 2008. - № 12. - Б. 14.
Ердембеков, Б. Абайдың әнші шәкірттері / Б. Ердембеков // Ақиқат. - 2010. - № 5. - Б. 49-53.
Райқұл, А. Абай ұрпақтары қалай қуғындалды? / А. Райқұл // Ана тiлi. - 2013. - 30 мамыр - 5 маусым (№ 22). - Б. 6-7.
Абайдың қуғын көрген ұрпақтары мен туыстары // Семей таңы. - 2014. - 20 мамыр. – Б. 6.
Абайдың ұлдарына қатысты деректер табылды // Дидар. - 2015. - 12 маусым. - Б. 2.
***
Важнейшие жизненные ориентиры мыслителя // Вести Семей. - 2015. - 2 июня. - С. 4. -Кунанбаев Т.: с. 4.
Ибраева, У. А. Поэтическое окружение Абая / У. А. Ибраева // Вести Семей. - 2016. - 9 февраля.
Кунанбаев А. А.
- Обновлено 20.02.2024 10:57
Кунанбаев Акылбай Абайулы (1861-1904) – поэт, общественный деятель, старший сын Абая Кунанбаева.
Родился в 1861 г. в урочище Чингистау (ныне Абайский район, область Абай). Воспитывался у деда Кунанбая его младшей женой Нурганым. Обучался в мусульманском медресе. На формирование его поэтического дарования большое влияние оказал Абай. Акылбай хорошо играл на домбре, скрипке, обладал композиторским даром. В народе большой популярностью пользовалась его песня, написанная по просьбе певца Альмагамбета. Самостоятельно изучал русскую и европейскую литературу.
Автор поэм «Зулус», «Жарах», «Дагестан». В основу поэмы «Зулус» Акылбай положил сюжет романа английского писателя Генри Хаггарта «Копи царя Соломона». Поэма сохранилась не полностью. Дошедшая до нас поэма «Дагестан» рассказывает о противоборстве справедливости и коварства через события, происходившие на Кавказе. Семипалатинский поэт Мурат Султанбеков перевел поэму «Дагестан» на русский язык. Из лирики Акылбая сохранились лишь несколько стихотворений. По воспоминаниям современников Акылбай вместе с отцом Абаем и братом Магавьей был членом «Общества попечения о народном образовании», а также избирался волостным управителем.
Акылбай Кунанбаев скончался 1 августа (14 августа) в 1904 г. в г.Семипалатинске (ныне г.Семей).
А. А. Құнанбаев шығармалары
Произведения Кунанбаева А. А.
Кітаптар – Книги
Құнанбаев, А. Дағыстан [Мәтін] : поэма / А. Құнанбаев // Мұхамедханов Қ. Көп томдық шығармалар жинағы Т. 3 : Абайдың ақын шәкірттері, 2005. - Б. 58-73.
Құнанбаев, А. Зұлыс [Мәтін] : поэма / А. Құнанбаев // Мұхамедханов Қ. Көп томдық шығармалар жинағы Т. 3 : Абайдың ақын шәкірттері, 2005. - Б. 74-80.
А. А. Құнанбаев өмірі мен шығармашылығы туралы әдебиеттер
Литература о жизни и творчестве А. А. Кунанбаева
Абай [Мәтін]: энциклопедия. - Алматы: Атамұра, 1995. -Ақылбай Абайұлы: Б. 68-69.
Шәкәрім [Мәтін] : энциклопедия / бас ред. Е. Сыдықов ; жауапты ред. Т. Шаңбай. - Семей, 2008.- [Ақылбай Құнанбаев туралы]
Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы: «Қазақ энциклопедиясы». - 2014. - Ақылбай Абайұлы Құнанбаев: б. 155.
1960-2000
XVIII-XIX ғасырлардағы қазақ ақындары шығармаларының жинағы [Мәтін]. - Алматы : Қазақ ССР Ғылым Академ. баспасы, 1962.
Үш ғасыр жырлайды [Мәтін] : революцияға дейінгі қазақ ақындарының шығармалары / Қазақ ССР Ғылым Академиясы, М. Ә. Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты. - Алматы : Жазушы, 1965. - 666 б.
Бес ғасыр жырлайды [Мәтін] : XV ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары / Қазақ ССР ғылым академиясы М. О. Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты : үш томдық. - Алматы : Жазушы, 1989. - 496 б.
Ай заман-ай, заман-ай... [Мәтін] : ХVғасырдан ХХғ.бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары (Бес ғасыр жырлайды). 2 томдық. - Алматы : Қазақ ССР Баспасөз жөніндегі мемлекеттік комитеті Бас редакциясы, 1991. - 876 б.
Жеті ғасыр жырлайды [Мәтін] : XIX ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары. Т. 2 / құраст. Е. Дүйсенбайұлы . - Алматы : Жазушы, 2004. - 528 б.
Мұхамедханов Қ. Көп томдық шығармалар жинағы Т. 3 : Абайдың ақын шәкірттері, 2005. - Ақылбай Абайұлы Құнанбаев: б. 14-57.
Шаңбай, Т. Ұғым мәдениеті [Мәтін] : (Шәкәрім шығармашылығы аясында) / Т. Шаңбай . - Алматы : Раритет, 2009. - 352 б
Исрайылқызы, Г. Ризамын асылдың сынығы боп өткеніме [электрондық ресурс] : [Абайдың шөбересі Г. Исрайылқызының бұл кітабында Ақылбай, ағасы Әубәкір, әкесі Исрайыл туралы құнды деректер бар. ] / Г. Исрайылқызы . - Семей : Талант, 2010. - 198 б. с.
. ***
Жиренчин, А. Абай и его русские друзья [Текст] / А.Жиренчин. - Алма-Ата: Наука КССР, 1949. - С.119-120.
Мухамедханов К.М. Акылбай Кунанбаев / В кн. Казахская ССР в 4-т Т4.- Алма-Ата, 1991- С. 114
Гайнуллина , Ф.А. Литература Семипалатинского Прииртышья [Текст] : учебное пособие / Ф.А. Гайнуллина. - Семипалатинск, 2002. - Акылбай Кунанбаев: с. 18-20.
Мақалалар –статьи:
Аяганов, Б. Дети Абая [Текст] / Б.Аяганов // Казахстанская правда. -1994. - 11 июня. - С.2.
Баймагамбетова, Л. Талантливые дети великого отца [Текст] / Л.Баймагамбетова // Семипалатинские вести. - 2004. - 25 июня. - С.4.
Писатели Семипалатинского региона [Текст] : био-библиографический указатель / Семипалатинская универсальная научная библиотека им. Абая. - Семипалатинск : Талант, 2006. - Акылбай Кунанбаев: с. 46-47.
Мухамбетова, Г. С. Романтические тенденции в казахской поэзии первой четверти ХХ века [Текст] : автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук / Г. С. Мухамбетова . - Алматы, 2006. - 30 с.
Корабай, С. Потомки - последователи Абая [Текст] / С. Корабай // Казахстанская правда. - 2014. - 15 августа (№ 158). - С. 20.
Важнейшие жизненные ориентиры мыслителя [Текст] // Вести Семей. - 2015. - 2 июня. - С. 4.
Ибраева, У. Поэтическое окружение Абая [Текст] / У. Ибраева // Вести Семей. - 2016. - 9 февраля. - С. 4.
