Тәбәрікұлы С.

Жаңартылды 24.03.2022 09:47

Тәбәрікұлы Сейітмұхамет (Сейітжан) (1928-2016) – жазушы, тарихшы

Сейітмұхамет (Сейітжан) Тәбәрікұлы 1928 жылы 17 наурызда Семей облысы, Абыралы ауданы, Сарыапан ауылында дүниеге келген.

1946 жылы Қайнар орта мектебін бітірген соң Қазақ мемлекеттік университетінің тарих-филология факультетіне студент атанып, кейін отбасылық жағдайына байланысты білімін сырттай жалғастырады.

Еңбек жолын 1947 жылы Аякөз қаласындағы N8 теміржол орта мектебінде аға тәлімгер, 1947-1948 оқу жылында «Буденный» колхозындағы бастауыш мектепте, 1948 - 1949 оқу жылдары Сергиополь орта мектебінде ұстаздық қызмет атқарды.

1950 жылы сәуір айынан 1953 жылдың қараша айына дейін С. Тәбәріков N 5 Тынық мұхит Әскери флотында азаматтық борышын өтейді. Әскер қатарында жүріп Владивосток мемлекеттік педагогикалық институтының тарих факультетін аяқтап, ұстаздық мамандық алады.

1953 жылдың соңында елге оралған Сейітмұхамет Тәбәріков Абыралы ауданы, Қайнар орта мектебінде ұстаздық қызмет атқарады.

1954 жылдың күзінде Семей облыстық партия, комсомол комитеттері Сейітмұхамет Тәбәріковті Абай аудандық комсомол жастар комитетінің бірінші хатшылығына ұсынады.

1956 жылдың соңында Семей облыстық партия комитеті Сейітмұхамет Тәбәріковті Ақсуат аудандық партия комитетіне жібереді. 1956-1957 жылы Ақсуат аудандық партия ұйымдастыру бөлімі меңгерушісі, 1957-1958 жылдары – аудандық комитеттің хатшысы, ал 1958 жылдың сәуір айынан 1960 жыл аралығында Ақсуат аудандық партия комитетінің екінші хатшысы қызметтерін атқарған.

1965 жылы Жаңадан құрылған Шұбартау аудандық партия комитетінің екінші хатшылығына сайланады. Отан алдында адалда, жемісті қызметі үшін 1973 жылы «Құрмет белгісі» орденімен, жиыны 10-нан астам медальмен марапатталған.

1986 жылы Қазақстан Коммунистік партиясының XVI съезіне делегет болып қатысады. Облыстық, аудандық халық кеңесі депутаттығына ондаған рет сайланады.

1989 жылдан 1997 жылға дейін Новошульба ауданы бойынша халықаралық «Қазақ тілі» қоғамының төрағасы міндетін атқарады.

Зейнеткерлікке шыққан жылдан бері Сейітмұхамет Тәбәрікұлы шығармашылық жұмысқа ден қойды. Тарихшы ретінде ел-жерге қатысты көптеген қызықты деректерді зерттеп, қаламынан ұрпақ үшін асыл қазына болып қалатын кітаптар туды. Әсіресе Алаш қайраткерлері, Абай өміріне қатысты құнды деректерге толы еңбектер жазды. Қазақ

ауыз әдебиетінде ерекше із қалдырған Жанақ Сағындықұлының шығармашылығын зерттеген «Жанақ ақын» кітабы оқырман олжасына айналды. Одан өзге «Қайран Мәннан», «Замана ағысы», «Жүрек сөйлейді», «Алаштың алтын көпірлері», Кәмила Мұхтар жұмбағы» сияқты оннан астам кітабын жұрт жылы қабылдады.

Қазақ руханияты, Семей жұртшылығы ауыр қазаға душар болды. 89 жасқа қараған шағында 2016 жылдың 28 желтоқсанында республикалық дәрежедегі дербес зейнеткер, қазыналы қарт, ақылман абыз ақсақал Сейітмұхамет Тәбәрікұлы дүниеден өтті.

С. Тәбәрікұлы шығармалары

Произведения Табаракулы С.

Кітаптар – Книги

Тәбәрікұлы, С. Жанақ ақын [Мәтін] : зерттеулер, мақалалар / С. Тәбәрікұлы. - Алматы : Сөзстан, 1997. - 161 б.

Тәбәрікұлы, С. Замана ағысы [Мәтін] : естеліктер, мақалалар, әдеби мұралар / С. Тәбәрікұлы. - Алматы : Өлке, 1998. - 188 б.

Тәбәрікұлы, С. Мәннан Тұрғанбаев [Мәтін] / С. Тәбәрікұлы . - Алматы : Қайнар, 1999. - 36 б.

Тәбәрiкұлы, С. Шарлаған жолым жатыр жер бетiнде... [Мәтін] / С. Тәбәрікұлы. - Алматы: Сөзстан, 2000.- 166 б.

Тәбәрікұлы, С. Жүрегім неге тулайсың? [Мәтін] / С. Тәбәрікұлы. - Алматы : Сөзстан, 2002. - 336 б.

Тәбәрікұлы, С. Қайран, Мәннан [Мәтін] / С. Тәбәрікұлы. - Алматы : Қағанат - ҒМО баспасы, 2002. - 258 б.

Тәбәрiкұлы, С. Жүрек сөйлейдi...: дәуiрнама-жәдiгернама[Мәтін] / С. Тәбәрікұлы.- Алматы, 2007.- 342 б

Тәбәрiкұлы, С. Кәмилә - Мұхтар жұмбағы: роман-дерек[Мәтін] ] / С. Тәбәрікұлы.- Алматы: Орхон, 2015.- 272 б.

Тәбәрiкұлы, С. Тауқымет [Мәтін] : [Абайұлы Мағауияның отбасы тағдыры жәйлi деректi роман-эссе] / С. Тәбәрікұлы. - Семей: Издат. Центр "FI", 2005.- 160 бет: сур., 20,5 см

С. Тәбәрікұлының мерзімді басылымдар мен жинақтардағы мақалалары 

Публикации Табаракулы С. в периодических изданиях и сборниках

Тәбәрiкұлы, С. Жыр дүлдүлi [Мәтін] : [Ж.Сағындықұлының туғанына 225 жыл толуына орай] С. Тәбәрікұлы // Семей таңы. - 1995. - 4 мамыр. - Б. 2

Тәбәрікұлы, С. Мұхтар сүйген бір сұлу [Мәтін] : [Кәмилә Мағауияқызы хақында] / С. Тәбәрікұлы // Абай. - 1997. - № 4. - Б. 67-70

Тәбәрікұлы, С. Мұхтар тағылымы [Мәтін] : [М.Әуезовтың туғанына 100 жыл толуына орай] / С. Тәбәрікұлы // Семей таңы. - 1997. - 12 тамыз

Тәбәрiкұлы, С. Мұның аты – зұлмат : [Нұрғали Файзоллаұлының естелiгi] // Қаржы-қаражат. - 1997. - N 8. - Б. 43-46 .

Тәбәрiкұлы, С. Жақсыдан тағлым [Мәтін] : [М.Әуезовтiң 100 жылдығына орай] С. Тәбәрікұлы // Дидар. - 1997. - 23 қыркүйек. – Б. 2

Тәбәрікұлы, С. Жазықсыз жесір [Мәтін] : [татулық пен еске алу жылына орай] / С. Тәбәрікұлы // Семей таңы. - 1997. - 20 қараша. – Б. 4

Тәбәрікұлы, С. ...Бір ғана сәтке жай құшақ [Мәтін] : [Абыралылық белгілі ақын-сазгер Н.Шәкеновтің туғанына 70 жыл (1928-1983) / С. Тәбәрікұлы // Семей таңы. - 1998. - 2-8 шілде.- Б.10

Тәбәрікұлы, С. Жанақ ақын(1770-1856ж.ж.) [Мәтін] : [суырып салма поэзиясының дүлділі Жанақ Сағындықұлының туғанына 225 жыл.) / С. Тәбәрікұлы // Жұлдыз. - 1998. - № 2. - Б. 114-144

Тәбәрікұлы, С. Тіл мәртебесі- ел мәртебесі [Мәтін] : [Өскемен қаласында өткен халықаралық "Қазақ тілі" қоғамының көшпелі алқа жиынынан] / С. Тәбәрікұлы // Семей таңы. - 1998. - № 26 қараша - 2 желтоқсан. - Б. 4

Тәбәрікұлы, С. Мәннан Тұрғанбаев. [Мәтін] : ["Семей таңы газетінің тұңғыш редакторы болған] / С. Тәбәрікұлы // Семей таңы. - 1999. - №12 - 18 тамыз. - Б. 4.

Тәбәріков, С. М. Тұрғанбаев [Мәтін] : [алаш арысы жайында] / С. Тәбәріков // Семей таңы. - 1999. - №18 - 24 қараша. - Б. 2.

Тәбәрікұлы, С. Абай және Жанақ [Мәтін] / С. Тәбәрікұлы // Қазақ тарихы. - 2001. - № 2. - Б. 57-62

Тәбәрікұлы, С. Хан Мырзаш [Мәтін] : [тәуелсіздіктің 10 жылдығына байланысты "Шұбартау көтерілісі" туралы шындық] / С. Тәбәрікұлы // Семей таңы. - 2001. - №15.- Б.11; N17.-9; N20.-11.

Тәбәрiкұлы, С. Сынақ зардаптарынан арылмай жатып... Ядролық қалдықтарға құмартуымыз қалай? [Мәтін] / С. Тәбәрікұлы // Егемен Қазақстан. - 2001. - 2 қазан.

Тәбәрікұлы, С. Нар жүгін арқалаған азамат [Мәтін] : [жазықсыз жапа шеккен Мәннән Тұрғанбаевтың ағартушылық, әдебиет зерттеушілік қызметі туралы] / С. Тәбәрікұлы // Дидар. - 2001. - 25 қазан.- Б. 2

Тәбәріков, С. Қайран Мәннан [Мәтін] : [Мәннан Тұрғанбаев туралы материал жинап жүрген семейлік Сейітжан Тәбәріков тұңғыш редактор туралы мағлұмат тауып жариялап отыр] / С. Тәбәріков // Семей таңы. - 2002. - № 21. - Б. 3

Тәбәрiкұлы, С. Алты алаштың арысы [Мәтін] : жазасыз жазаланған қоғам қайраткерi Мәннан Тұрғанбаев туралы (1886 ж. туған) С. Тәбәрікұлы // Орталық Қазақстан. - 2003. - 29 наурыз. – Б. 10.

Тәбәрiкұлы, С. Мәннән Тұрғанбаев : [мұғалiм, әдебиетшi, алаш азаматы туралы Семей архивiнен алынған деректер бойынша]/ C. Тәбәрікұлы // Шәкәрiм.- 2005.- N 1. – Б. 115-119.

Тәбәрiкұлы С. Қазақтың асыл азаматы: [ұстаз, белгiлi өнер зерттеушi, ҚР мәдениетiне еңбегi сiңген қайраткер Бақтажар Мекiшев туралы] // Семей таңы. - 2005. - 27 тамыз. - 16 б.

Тәбәрікұлы, С. Ұлы жазушы және алаш [Мәтін] / С. Тәбәрікұлы // Семей таңы. - 2007. - 29 наурыз.- Б. 9.

Тәбәрікұлы, С. Есімдерін жаңғырту азаматтық борышымыз [Мәтін] / С. Тәбәрікұлы // Семей таңы. - 2007. - 31 мамыр.- Б. 3.

Тәбәрікұлы, С. Семейде болған Алаш көсемдері [Мәтін] / С. Тәбәрікұлы // Ертіс өңірі. - 2007. - 12 желтоқсан.- Б. 12-13.

Тәбәрiкұлы, С. Мәңгiлiк ғұмыры, асыл рухы өшпейдi [Мәтін] : ақиық ақын, сазгер Сейiтқали Қалыбековтi еске алу/ С. Тәбәрікұлы // Семей таңы. - 2008. - 14 ақпан. – Б. 9.

Тәбәрiкұлы, С. Салтанатты Сарыарқа[Мәтін] / С. Тәбәрікұлы // Семей таңы.- 2008. - 3 шiлде. – Б. 2

Тәбәрiкұлы, С. Жақсыны арман етсе, өмiр де оңды болмақ [Мәтін] : [еңбек арадагерi, жазушымен сұхбат] С. Тәбәрікұлы // Семей таңы.- 2008. - 13 наурыз . - Б. 4

Тәбәрiкұлы, С. Мұхтар сүйген бiр сұлу [Мәтін] / С.Тәбәрікұлы // Алтын орда. - 2008. - 24-30 сәуiр. – Б. 15-16

Тәбәрiкұлы, С. Алаштың арда ұлы : Абыралының 80 жылдығына орай Қабыкен Құсайынұлының туғанына 100 жыл // Семей таңы. - 2008. - 14 тамыз. – Б. 4.

Тәбәрiкұлы, С. Абыралы ақиқаты айтылса екен [Мәтін] : Семей облысы Абыралы ауданындағы ядролық сынақтардың зардаптары жайлы.// Егемен Қазақстан.- 2009. - 17 маусым . - Б. 5.

Тәбәрікұлы, С. Абыралы ақиқаты айтылса екен [Мәтін] / С. Тәбәрікұлы // Семей таңы. - 2009. - 27 тамыз.- Б.3.

Тәбәрiкұлы, С. Газет бастауында - үш алып [Мәтін] : ["Семей таңы"газетiне - 90 жыл] // Семей таңы. - 2009. - 3 желтоқсан. – Б. 4.

Тәбәріков С. Абай және Жанақ ақын [Мәтін] / С. Тәбәріков // Семей таңы. - 2010. - 11 ақпан.- Б.3.; 18 ақпан.- Б.4.

Тәбәрікұлы, С. Мағауия ақын [Мәтін] / С. Тәбәрікұлы // Аудан тынысы. - 2010. - 23 шілде.- Б.5.; 27 шілде. - Б. 4.

Тәбәрікұлы, С. Тағы да Жанақ туралы [Мәтін] / С. Тәбәрікұлы // Семей таңы. - 2011. - 9

тамыз. - Б. 4

Тәбәрікұлы, С. Замананың тозағы мен тұзағы [Мәтін] / С. Тәбәрікұлы // Семей таңы . - 2012. - 29 мамыр.- Б.3

Тәбәрiкұлы, С. Алаштың Мәннаны [Мәтін] / С. Тәбәрікұлы // Шәкәрiм. - 2013. - № 2. – Б. 42-53.

Тәбәрiкұлы, С. Тарихи әдiлетсiздiк: әңгiме [Мәтін] : [жазушының "Тұлпардың iзi өшпейдi" атты шығармасынан Абыралы өңiрi жайлы үзiндi] / С. Тәбірікұлы // Семей таңы. - 2014. - 22 тамыз. – Б. 3

С. Тәбәрікұлы туралы әдебиеттер

Литература о С. Табаракулы

Тілеубердинов, Д. Қазыналы қария [Мәтін] : [семейлік қарт әнші- сазгер С.Тәбәрікұлы-70 жаста] / Д. Тілеубердинов // Семей таңы. - 1998. - 12 наурыз

Сәдуақасұлы Ә. Жанақ ақын [Мәтін] : [Жерлесіміз С.Тәбәрікұлының "Жанақ ақын" атты кітабы туралы] / Ә. Сәдуақасұлы // Дидар. - 1998. - 14 наурыз

Ахметов М. Ел тарихына арналған еңбек [Мәтін] : [С.Тәбәрікұлының жаңадан шыққан "Замана ағысы" атты кітабы туралы] / Ахметов М. // Семей таңы. - 1998. - №30 шілде-5 тамыз.- Б.10

Кәріпбаев, С. Сексен бестің төрінде [Мәтін] : [С.Тәбәрікұлы туралы] / С. Кәріпбаев // Семей таңы . - 2013. - 12 наурыз.- Б.3

Айтұлы, Н. Сейітжан [Текст] / Н. Айтұлы // Егемен Қазақстан . - 2014.- 8 сәуір. – Б.8

Әлімбек, Қ. Біздің тарих - ол дағы қалың тарих... [Мәтін] : [С.Тәбәрікұлы туралы] / Қ Әлімбек // Семей таңы . - 2015. - 27 қазан.- Б.1

Айтұлы, Н. Ғажайып ғұмыр кештің [Мәтін] : Сейітмұхамет ағамен қоштасу / Н. Айтұлы // Ертіс өңірі . - 2016. - 28 желтоқсан.- Б.17

Save

Тәңірбергенов Ә.

Жаңартылды 13.09.2016 14:02

Тәңірбергенов Әріп (1856-1924 жж.) - ақын

Әріп Тәңірбергенұлы (азан шақырып қойған аты Мұхамедғаріп) 1856 жылы қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Жарма ауданы,Үшбиік ауылына қарасты Еңірекей елді мекеніңде дүниеге келген. Руы - Сыбан ішінде Жанкөбек. Әріптің арғы аталары есімдері тарихта қалған белгілі адамдар болған. Жанкөбектің бір баласы - Нар дауысты Нарынбай XVII ғасырдың аяғында казіргі Ташкент Жеті қақпа аталып тұрған кезде, бір қақпасына бек болған адам. Нарынбайдан - Қу дауысты Құттыбай, Құттыбайдан - тарихтан белгілі он жеті ақын тараған Байғара би, Байғарадан - Ақтайлақпен бірге Байсал тарайды. "Дұт" атанған осынау ұрпақтан әйгілі он жеті ақын шыққан. Олардың көбінің мұрасы бізге жетпеген. Бір ұрпақтан бір кезеңде шыққан он жеті ақынның мұраларын жинап ел игілігіне жарату — болашақ әдебиетшілерің үлесінде.Найман шежіресін тарата келіп Бердібек Сұлеймен би:

Байсалұлы Әліден — Тәңірберген,

Оның ұлы Әріпті Найман білген.

Тұсында Әріп ақын атаныпты

Ақындық Байғарадан үзілмеген. - дейді.Көсемдігі мен шешендігі тең ұлы ата ұрпағынан шыққан Әріптің нағашы жұрты да осал еместі. Ақынның шешесі Жаңғақ шешендігімен көзге түскен сөзге ұста адам болған. Ол — "Абай жолы" романында кеңінен сөз болатын Тобықтының Көкше атасынан шықкан Қаратай шешеннің інісінің қызы. Әріптің Абаймен жақын танысуының бір себепкері -осы нағашы жұрты, оның ішінде ақын досы - Көкбай Жанатайұлы.Әріп ауыл молдасынан ескіше сауатын ашқан соң, 11-12 жасында Семей қаласындағы миссионерлік мектепте оқыды. Жасынан орыс оқуын терең меңгерген Әріп араб, парсы, қытай тілдерін де жетік біледі. 1876-1878 жылдары Семей қаласындағы уездік училищеде өте жақсы бағамен оқығандығы туралы мұрағат деректері бар (қараңыз: Қазақстан орталық мұрағаты. 491-қор. 1-тізбе. 8-іс). Оқуын бітірген соң алғашқы кезде мұғалім болып бала оқытады, кейінірек қытайдағы Шәуешек қаласында орыс консульствосында бірнеше жыл тілмаш қызметін атқарады. Сонан соң Алматы, Бішкек қалаларында әр түрлі қызметте болады. Жетісу, қырғыз жерлерінде болған жылдарында Жамбыл бастатқан ақындармен араласып, жақын жүреді. Ауызша айтып, жаздырып қалдырған естелігінде Жамбыл: «... Сол отырғандардың ішінде бір қызылшырайлы сары жігіт менің сөзімді ден қоя тыңдап отырған тәрізденді. Әлгі қызылшырайлы сары жігіт Әріп екен. Алматыда қызмет істейді екен өзі. Сөз әлпетіне қарағанда, бұл да бір кесек ақын-ау деген ойға келдім.. Таныса жүрейік деген соң сол топта мініп жүрген жақсы ерімді бердім оған. Бұдан кейін де әлденеше жолығып жүрдік. Өзі көбінесе өлеңін жазып айтатын ақын екен. «Біржан-Сара» айтысының кейбір жерлерін жатқа айтып беріп жүрді. Өзі тұтқиылда сөзге тапқыр жігіт екен...» деп Әріпке жоғары баға берген. Жамбылдай ұлы ақынның бір көрген адамына осыншама ықыласы түсіп, астындағы мініп жүрген «жақсы ерін» сыйлауы тегіннен-тегін емес. Үлкен таланттардың бірін-бірі жазбай танығандығының мысалы. Өз үйінен балалар үшін мектеп ашып, мүмкіндігінше оларға орыс тілін үйреткен. Әріп қазақ оқырмандарын орыс классиктерінің, ең алдымен А.С. Пушкиннің, М.Ю. Лермонтовтың. шығармаларымен таныстыруға тырысқан. Әріп Тәңірбергеновтың революцияға дейінгі шығармашылығы білімге, ғылымды оқуға шақырады. Қазіргі орыс және батыс европалық поэзиялардың білгірі болды. Оның кең танымал болған поэма – хиссалары: «Ходжа – Гафан», «Зияда –Шахмурад». Әріп Тәңірбергенов танымал сөз шеберлері Біржан мен Сараның айтысын жазып алып кейінгі ұрпаққа қалдырған.Әріп қолына қалам алған күннен бастап Абайдан көз жазбаған, Абай дәстүрін бойына жастай сіңірген аса ірі ақындардың бірі. Әрқашан Абайға ұқсауға талпынып, елдің мұңын мұңдап, жоғын жоқтаған, Абай ағасынша «екі жаққа бірдей үңіліп», батыс-шығыс әдебиетінің озық үлгілерінен көп үйренген. Сондықтан да дүние салғанда оны шәкірттері Төлеу Көбдіков, Сапарғали Әлімбетов, Есенсары Құнанбаев, Шәкір Әбеновтер күңірене жоқтаған.Өмірдің талай-талай тар соқпақ, тайғақ кезеңдерін бастан кешірген, ел арасындағы зорлықшыл топтардың қиянатын да көп көрген, надандықпен Абай ұстазынша алысып өткен ақын 1924 жылы 68 жасында Еңірекей бекетіне таяу Жыланды деген жерде қайтыс болған. Сүйегі сондағы өз қыстауы Қарабұлаққа жерленген.

Ә. Тәңірбергенов шығармалары

Произведения А. Танирбергенова

ХХ ғасыр басындағы қазақ ақындарының шығармалар жинағы [Мәтін] - Алматы : Қазақ ССР Ғылым Академ.баспасы, 1963. - Б.1.

Үш ғасыр жырлайды [Мәтін] : революцияға дейінгі қазақ ақындарының шығармалары / Қазақ ССР Ғылым Академиясы, М. Ә. Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты. - Алматы : Жазушы, 1965. - 666 б.

Тәңірбергенов, Ә. Ұмытпаңыздар мені [Мәтін] : шығармалар / Ә. Тәңірбергенов. - Алматы : Жазушы, 1969. - 178 Б.

ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеті [Мәтін] : Октябрь алдындағы кезең: Хрестоматия. - Алматы : Мектеп, 1983. - 327 с.

Бес ғасыр жырлайды [Мәтін] : XV  ғасырдан  XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары / Қазақ ССР ғылым академиясы М. О. Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты. Т. 2 : үш томдық. - Алматы : Жазушы, 1989. - 496 б

Ай заман-ай, заман-ай... [Мәтін] : ХVғасырдан ХХғ.бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары (Бес ғасыр жырлайды). Екі томдық. - Алматы : Қазақ ССР Баспасоз жөніндегі мемлекеттік комитеті Бас редакциясы, 1991. - 876 б.

Жиырмасыншы ғасыр басындағы әдебиет [Мәтін] : хрестоматия. жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқулық. - Алматы : Білім, 1994. - 352 б.

Жеті ғасыр жырлайды [Мәтін] : XIX ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары. Т. 2 / құраст. Е. Дүйсенбайұлы . - Алматы : Жазушы, 2004. - 528 б.

Жеті ғасыр жырлайды [Мәтін] : XІV ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары. Т. 2, 2004. - 394 б.

Тәңірбергенұлы, Ә. Шығармалары [Мәтін] : өлеңдер, айтыстар, қисса-дастандар / Ә. Тәңірбергенұлы. - Алматы : Информ-Арна, 2006. - 520 б.

Иманжапаров,  М. Т. Жарма ақындары(антологиялық жинақ) [Электрондық ресурс]  1-кітап / М. Т. Иманжапаров, М. Зүкенұлы . - Семей : Үш биік, 2010. - 328 б. с.

Жарма ақындары [Мәтін] : антологиялық жинақ. 1-ші кітап / құраст.: М. Иманжапаров, М. Зүкенұлы . - Семей : Үш биік, 2010. - 328 б.

Тәңірбергенұлы Ә.  Шығармалары [Мәтін] : өлеңдер, айтыстар, қисса-дастандар / Ә. Тәңірбергенұлы.. - Астана : Фолиант, 2014. - 520 б. - (Алтай-Ертіс кітапханасы)

Ә. Тәңірбергенов туралы әдебиеттер

Литература об  А.Танирбергенова

Кітаптар –Книги

Мұхаметханов, Қ.Ақын жыры - Октябрь [Мәтін] : [Ә.Тәңiрбергенов творчествосы туралы  ]/Қ. Мұхамедханов // Қазақ әдебиетi.- 1966.- 28 окт.

Кенжебаев, Б. XX ғасыр басындағы қазақ әдебиеті [Мәтін] : жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқулық / Кенжебаев Б. - Алматы : Мектеп, 1976. - 266 б. Тәңірбергенов Ә. туралы.

Бес ғасыр жырлайды: XV ғасырдан ХХ ғасырдың бас кезiне дейiнгi қазақ ақын-жырауларының шығармалары. Үш томдық.- Алматы, 1984.- Т.3.- Тәңірбергенов Ә.:б.70.

Абайдың ақын шәкірттері [Мәтін]  3-ші кітап / алғы сөзін жазып, баспаға әзірлеген Қ. Мұхамедханұлы, 1995. - 319 б. Тәңірбергенұлы Ә. туралы.

Абайдың ақын шәкірттері [Мәтін] 3-ші кітап, 1995. - 320 б.- Тәңірбергенов Ә. туралы

Дау шешедi дана сөз. [Мәтін]// Алматы,1996.- Тәңірбергенов Ә.: Б.188-190.

Ердембеков, Б. Әріп Тәңірбергеновтің өмірі мен шығармашылығы (жаңаша пайымдау) [Мәтін] : автореферат / Ердембеков Б. - Семей, 1999. - 27 б.

Бітібаева, Қ. Әдебиетті тереңдетіп оқыту [Мәтін] : ХІХ ғасырдың ІІ жартысы, ХХ ғасыр: оқу құралы, бағдарлама: Х,ХІ сыныптар / Бітібаева Қ. - Алматы : Ы.Алтынсарин атындағы ҚР білім акад. Респ. баспа кабинеті, 2000. - 274 б. - Тәңірбергенов Ә. туралы.

Мұхамедханов, Қ. Көп томдық шығармалар жинағы [Мәтін]  Т. 1 : Зерттеулер, мақалалар. /Қ. Мұхамедханов Алматы, 2005. - 352 б. - Тәңірбергенов Ә. туралы.

Семей өңірінің ақын-жазушылары [Мәтін] : био-библиографиялық көрсеткіш / Абай атындағы әмбебап ғылыми кітапхана. - Семей : Талант, 2005. – Тәңірбергенов Ә.: Б.86-87.

Мұхамедханов, Қ. Көп томдық шығармалар жинағы [Мәтін] Т. 4 : Абай мұрагерлері. Естеліктер./Қ. Мұхамедханов – Алматы, 2005. - 328 б.- Тәңірбергенов Ә. туралы.

Шығыс Қазақстанның мәдени мұралары (тарих, мәдениет, білім) [Мәтін]. - Өскемен : ШҚМУ, 2006. – Тәңірбергенов Ә.: Б. 300-301.

Қазақ әдебиетiнiң тарихы [Мәтін]  10 томдық.- Т.5 : ХIХ ғасырдың екiншi жартысы (1850-1900).- Алматы, 2006. – Тәңірбергенов Ә.: Б. 440-463.

Шипанов, М.М. Абайдың ақын шәкiртi Әрiп ақынның айтыс, сөз қақтығыстарындағы тарихи шындық [Мәтін] /М. Шипанов// Абай мен Пушкин шығармашылығындағы үндестiк = Созвучие творчества Абая и Пушкина: Халықаралық ғыл. - практ. конф. материалдарының жинағы (24-26 тамыз 2006 ж.).- Семей, 2006.- Тәңірбергенов Ә.: Б.138-141 б.

Негимов, С. Әдебиет әлемі [Мәтін] / С. Негимов. - Алматы : Ана тілі, 2008. - 256 б.- Тәңірбергенов Ә. туралы.

Қазақтың тәлімдік ойлар антологиясы [Мәтін]  10 томдық. Т. 5 : Қазақстанның Ресейге бағыну кезіндегі тәлімдік ойлар және оқу-ағарту ісінің жайы. - Алматы : Сөздік - Cловарь, 2008. - 448 б. - Тәңірбергенов Ә. туралы.

Негимов, С. Әрiп Тәңiрбергенұлының ақындық өнерi [Мәтін] / С. Негимов // Әдебиет айдыны.- Алматы: Ана тiлi, 2008.- Тәңірбергенов Ә.: Б. 48-54.

Ердембеков, Б. А. Алаштың ақиығы - Әріп қыран [Мәтін] : ғылыми мақалалар, ой-пікірлер және арнаулар / Б. Ердембеков. - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМУ "Берел" баспасы, 2014. - 414 б.

Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. –  Тәңірбергенов Ә.:  Б.732-733.

Бұл өлең шыққан екен бірталайдан... [Мәтін] : "Біржан-Сара айтысына" қатысты зерттеу мақалалар мен ғылыми ой-тұжырымдар . - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМУ "Берел" баспасы, 2014. - 506 б.

Әріп ақын [Мәтін] : монография / Б. Ердембеков. - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМУ "Берел" баспасы, 2014. - 188 б.

Абайдың мемлекеттік тарихи-мәдени және әдеби-мемориалдық қорық-мұражайы [Мәтін] : бас мұражай. – Семей. - 79 б. Тәңірбергенұлы Ә. туралы.

Мерзімді басылым беттерінде

На страницах периодической печати

1956-1967

Кенжебаев, Б. Әрiп Тәңiрбергенов [Мәтін] : [туғанына 100 жыл толуына] /Б. Кенжебаев// Әдебиет және искусство.- 1956.- №  12.- Б. 88-91.

Есназаров, Ө. Әрiп өлеңдерiн зерттеу мәселесi [Мәтін]  // Қазақ ССР Ғылым Акад. хабарлары. Филол. және иск. зерттеу сер..- 1962.- шығ. 1(20).- Б.48-60.

Есназаров, Ө. Тәңiрбергенов шығармаларындағы ескi әдет-ғұрыпты сынау және махаббат-достық тақырыбы [Мәтін] /Ө. Есназаров // ҚазақССР Ғылым Акад. хабарлары. Филол. және иск. зерттеу сер.- 1962.- Шығ.3(22).-  Тәңірбергенов Ә.: Б.79-89.

Есназаров, Ө. Әрiп ақын туралы жаңа деректер [Мәтін]  : [Ә.Тәңiрбергенов]  /Ө. Есназаров // Қазақ әдебиетi.- 1963.- 22 март.

Мұхаметханов, Қ. Ақын жыры – Октябрь [Мәтін]  : Ә.Тәңiрбергенов творчествосы/Қ. Мұхамедханов // Қазақ әдебиетi.- 1966.- 28 окт.

Есназаров, Ө. Әрiп ақынның айтыс саласындағы мұралары  [Мәтін] /Ө. Есназаров // Қазақ ССР Ғылым акад.хабарлары. Қоғамдық ғылымдар сериясы. - 1967.- №  1.- Б. 40 -51

.

1986-1999

Маханов, Қ. Өлеңiмен өрнектi iз қалдырған: Әрiп Тәңiрбергеновтың туғанына 130 жыл [Мәтін]  /Қ. Маханов // Оңтүстiк Қазақстан.- 1986.- 5 сент.

Бейсенбаев, М. Ақын тағдыры: Әрiп Тәңiрбергеновтың өмiрi мен творчествосы [Мәтін]  /М. Бейсенбаев // Жұлдыз.- 1990.- №  3.- Б.197-200.

Жұмадiлов, Қ. Сонымен, "Бiржан-Сара" айтысын шығарған кiм?  [Мәтін] :  [аталған айтыстың авторы Абайдың шәкiртi ақын Әрiп Тәңiрбергенов деген болжамды дәлелдейдi] /Қ. Жұмаділов // Қазақ әдебиетi.- 1995.- 5 желтоқсан(№ 32).- Б.10-11.

Ешен, Т. Ақынын ардақ тұтқан Аякөз [Мәтін] : [Семей обл. Аякөз қ. ХХ ғ. қазақ әдебиетiнiң көрнектi өкiлдерiнiң бiрi, белгiлi ақын Ә.Тәңiрбергеновтiң 140 ж. мерейтойы аталып өткендiгi туралы] /Т. Ешен // Заман-Қазақстан.- 1996. - 11 қазан(№  38). – Б. 1.

Әрiп ақын Сараға ғашық болған ба?.. [Мәтін]  : [ақындар Ә.Тәңiрбергенов пен С. Тастанбекқызының өмiрiнен деректер] // Қазақ әдебиетi.- 1996. - 19 қараша(№  47). – Б.14.

Үш өлеңнiң тарихы [Мәтін] : [Әрiп ақынның ел аузында айтылып жүрген кейбiр әдеби шығармалары хақында] / ел аузынан жазып алған Х.Кенжебаев // Семей таңы.- 1997.- 12 сәуiр.

Зұлхаров, Ғ. Әрiптiкi емес, Көкбайдiкi [Мәтін] : [Ә.Тәңiрбергенұлының "Абылай хан - Қандыжап бiтiмi" атты дастанының Көкбай Жанатаевтың "Қандыжап" поэмасы деген пiкiр] /Ғ. Зұлқаров // Қазақ әдебиетi.- 1997. - 2 желтоқсан(№  48). – б.6.

Негимов, С. Әрiп Тәңiрбергенов туралы сөз [Мәтін]  /С. Негимов// Еуразия университетiнiң хабаршысы.- 1999.- №  2.- 115-119 б.

2000-2005

Ерденбеков, Б. Әрiп ақын жайындағы деректер әлi де жетерлiк/[Мәтін]  : ақын Әрiп Тәңiрбергенұлының төңкерiстен кейiнгi өмiрi туралы /Б. Ердембеков // Семей таңы.- 2000.- 6,13 қазан.

Серiкбаев, С. Арқаның ақиық ақыны [Мәтін]:  [Әрiп Тәңiрбергенұлының туғанына 145 жыл] /С. Серікбаев // Дидар.- 2001.- 2 маусым.- Б.4.

Ерденбеков, Б. Әрiптiң "Зияда-Шаhмұрат" және Баhрам дастаны [Мәтін] /Б. Ерденбеков // Абай.- 2002.- №  1.- Б. 67-71.

Тәңiрбергенов Әрiп (1856-1924) [Мәтін]  // Алматы ақшамы.- 2002.- 12.- желтоқсан(№  140).- Б.3.

Оразғалиева, Л.М. Абайдың ақын шәкiрттерi тiлiндегi метонимияның көркемдiк-стильдiк сипаты [Мәтін]  : Әрiп, Көкбай, Мағауия, Ақылбай шығармалары бойынша /Л. Оразғалиева // Семей мемлекеттiк педагогикалық институтының хабаршысы = Вестн. Семипалат. гос. пед. института.- 2005.- №  3.- Б.135-140.

Оразғалиева,  Л.М. Абайдың ақын шәкiртi Әрiп Тәңiрбергенұлы шығармаларының тiлiндегi кейбiр ерекшелiктер [Мәтiн] /Л. Оразғалиева // Павлодар МУ хабаршысы. Филологиялық серия = Вестн. Павлодар. ГУ. Сер. филологическая.- 2005.- №  4.- 146-153.

Уалханова, М. Әрiп Тәңiрбергеновтiң әдеби мұрасы  [Мәтін] /М. Уалханова// Қазақ және әлем әдебиетi = Казахская и мировая литература.- 2005. - №  6. - 9-10 б.

2006

Әрiп ақынға құрмет көрсеттi [Мәтiн]: Ә.Тәңiрбергенұлының 150 жылд. орай Жыландыда күмбез бой көтердi // Семей таңы.- 2006. - 28 қыркүйек. - № 39 (17818) - 12 б.

Қасымова, Ә.Ә. Әрiп поэзиясындағы өмiр шындығы [Мәтін]  /Ә. Қасымов// ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы = Вестн. КазНУ. Сер. филологическая.- 2006.- №  5.- 117-120 б.

Қасымова, Ә.Ә. Абайдың ақын шәкiртi Әрiп өлеңдерiнiң идеялық - тақырыптық негiзi [Мәтін] Ә. Қасымова  // Абай мен Пушкин шығармашылығындағы үндестiк = Созвучие творчества Абая и Пушкина: Халықаралық ғыл. - практ. конф. материалдарының жинағы (24-26 тамыз 2006 ж.)- Семей, 2006.- Б. 415-419.

Әбiшқызы, С. Ақын тойы - рух мерекесi [Мәтін] : [Аягөзде өткен ақын Әрiп Тәңiрбергенұлының 150 жылдық мерейтойы жайлы.] // Тәрбие құралы.- 2006.- №  6.- Б. 5-6.
Негимов, С. Өлең сөздiң өрен жүйрiгi [Мәтiн]: ақын Әрiп Тәңiрбергеновтың туғанына 150 жыл толуына орай /С.Негимов // Түркiстан.- 2006. - 31 тамыз (№  35).- Б.7.

Ердембеков, Б. Әрiп ақын өмiрiнiң беймәлiм беттерi [Мәтін] : Әрiп Тәңiрберген - 150 жыл. /Б. Ердембеков // Жұлдыз.- 2006.- №  6.- Б. 166-172.

Айтұлы, Н. "Ұмытпаңдар менi" [Мәтін] : Абайдың дарынды шәкiртi, сөз өнерiнiң өрен жүйрiктерiнiң бiрi - Әрiп Тәңiрбергенұлы туралы /Н. Айтұлы // Егемен Қазақстан.- 2006.- 13 маусым (N 134). – Б. 4.

Ердембеков, Б. Әрiп Тәңiрбергенұлы [Мәтін] : Абайдың шәкiртi ақын Әрiп Тәңiрбергенұлының шығармашылығы жайлы. /Б. Ердембеков // Тәрбие құралы.- 2006.- №  6.- 6-7 б.
Ердембеков, Б. Әрiптiң бiр өлеңi турасында [Мәтін]  : [Ә.Тәңiрбергенұлының "Жеңгелерге" атты өлеңi туралы]/Б. Ердембеков // Абай.- 2006. - №  2.- 67-71 б.

Ердембеков, Б. Ақынымызды ардақтай бiлейiк: Әрiп (Мұхамедғарiп) Тәңiрбергенұлының 150 жылдығы /Б. Ердембеков// Қазақ әдебиетi.- 2006. - 9 маусым ( 23).- 12 б.

2007-2015

 Ердембеков, Б. Әрiп Тәңiрбергенов [Мәтін]   /Б. Ердембеков // Үш қиян.- 2007. - 6 желтоқсан (№ 49). – Б.6-7.

Егеубаев, О. Қытайдағы қазақ әдебиетi [Мәтін] : [Әрiп Тәңiрбергеновтiң Қытайдағы қазақ әдебиетiне қосқан үлесi]  /О. Егеубаев// Жалын.- 2007.- №  5.- Б.38-41.

Төлепбергенов, Қ. "Бiржан сал мен Сара қыздың айтысы" [Мәтін] :  [дастан туралы ақиқат] /Қ. Төлепбергенов // Семей таңы.- 2008. - 17 қаңтар (№ 3). – Б.4.

Ақжiгiт, Ө. Әрiптi дәрiптеудiң жөнi осы ма? [Мәтін] : ["Бiржан - Сараның айтысын" Әрiп жазған деген пiкiрлерге байланысты. ] / Ө. Ақжігіт// Ұлт TIMES.- 2012. - 26 шiлде (№ 11). – Б.12.

Зүкенов, Мәуітқазы. Сәдір әйгілі Әріппен де сөз таластырған. [Мәтін] : [ақын Сәдір Жәпекұлы туралы.] / М. Зүкенов // Дидар. - 2013. 31 қазан.- б.15. ; Өтікен. - 2015.; №1.- Б.184-186.

Карменова, Г. Абайдың ақын шәкірттерінің бірі- Әріп Тәңірбергенұлы [Мәтін] / Г. Карменова // Қазақ тілі мен  әдебиеті. - 2015. - №9.- Б.103-113.

Әкiмжанов З. Бiржан мен Сара айтысты ма ? // Солтүстiк Қазақстан.- 2015.- 19 қараша (№ 155).- 6 б.

Танирбергенов А.

Жаңартылды 10.06.2024 15:23

Танирбергенов Арип (1856-1924 гг.) – народный  поэт, просветитель, один из талантливых учеников Абая.

Арип Танирбергенов - (по имени Мухамедгарип) родился в 1856 году в селе Ушбиик Жарминского района области Абай. Выходец из племени Жанкөбек, прадеды поэта били известными людьми в истории.

Арип Танирбергенов выходец из бедной семьи, в юности, по выбору местного волостного управителя, попал в русскую миссионерскую школу в г. Семипалатинске (ныне г. Семей). Одновременно с русской школой, он посещал мусульманскую школу – медресе. В итоге приобрел солидное образование, подчеркнул знания об устно-поэтическом творчестве родного народа, изучал восточных классиков. Достаточно владея родным и русским языками, Арип в то же время мог читать литературу на татарском, арабском и персидском языках, изучал китайский язык.

В молодые годы А.Танирбергенов увлекался сочинением различных поэм в духе религиозно-мифологической восточной поэзии. Затем он понял бесполезность такого рода занятий. Осмысление событий своего времени, осознание отсталости родного края побудили поэта встать на просветительский путь, указанный его знаменитым земляком Абаем Кунанбаевым. Учась у Абая, слушая его советы, Арип развивал свое поэтическое дарование, обогащал идейное содержание своих произведений. Активно начал заниматься просветительской деятельностью, открыл у себя дома школу для детей. 

Дореволюционное творчество А.Танирбергенова характеризуется народно-демократическим духом. Во многих его произведениях звучит призыв к знаниям, к изучению наук. Как и Абай, он осуждал простое времяпровождение. Своим современникам он советовал изучать стихи Абая.

А.Танирбергенов сравнивал мир с океаном, а науку с кораблями. Будучи последователем просветительских идей Абая, А.Танирбергенов всячески возвышал разум. По его мнению, разуму соответствуют шесть качеств: доброта, честь, стыд, терпение, предосторожность.

В стихах, написанных на протяжении почти полстолетия, автор затронул самые различные вопросы общественно-политической и культурной жизни своего времени.

Арип Танирбергенов дожил до Октябрьской революции, которая застала его в старости, но он встретил ее как представитель угнетенных масс казахского народа. Арип воспел в своих стихах революцию, пролетариат.

Его первый сборник стихов «Не забывайте меня» увидел свет только в 1969 году.

 

Ә. Тәңірбергенов шығармалары

Произведения А. Танирбергенова

 

ХХ ғасыр басындағы қазақ ақындарының шығармалар жинағы [Мәтін] - Алматы : Қазақ ССР Ғылым Академ.баспасы, 1963. - Б.1.

Үш ғасыр жырлайды [Мәтін] : революцияға дейінгі қазақ ақындарының шығармалары / Қазақ ССР Ғылым Академиясы, М. Ә. Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты. - Алматы : Жазушы, 1965. - 666 б.

Тәңірбергенов, Ә. Ұмытпаңыздар мені [Мәтін] : шығармалар / Ә. Тәңірбергенов. - Алматы : Жазушы, 1969. - 178 Б.

ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеті [Мәтін] : Октябрь алдындағы кезең: Хрестоматия. - Алматы : Мектеп, 1983. - 327 с.

Бес ғасыр жырлайды [Мәтін] : XV  ғасырдан  XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары / Қазақ ССР ғылым академиясы М. О. Әуезов атындағы әдебиет және өнер институты. Т. 2 : үш томдық. - Алматы : Жазушы, 1989. - 496 б

Ай заман-ай, заман-ай... [Мәтін] : ХVғасырдан ХХғ.бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары (Бес ғасыр жырлайды). Екі томдық. - Алматы : Қазақ ССР Баспасоз жөніндегі мемлекеттік комитеті Бас редакциясы, 1991. - 876 б.

Жиырмасыншы ғасыр басындағы әдебиет [Мәтін] : хрестоматия. жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқулық. - Алматы : Білім, 1994. - 352 б.

Жеті ғасыр жырлайды [Мәтін] : XIX ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары. Т. 2 / құраст. Е. Дүйсенбайұлы . - Алматы : Жазушы, 2004. - 528 б.

Жеті ғасыр жырлайды [Мәтін] : XІV ғасырдан XX ғасырдың бас кезіне дейінгі қазақ ақын-жырауларының шығармалары. Т. 2, 2004. - 394 б.

Тәңірбергенұлы, Ә. Шығармалары [Мәтін] : өлеңдер, айтыстар, қисса-дастандар / Ә. Тәңірбергенұлы. - Алматы : Информ-Арна, 2006. - 520 б.

Иманжапаров,  М. Т. Жарма ақындары(антологиялық жинақ) [Электрондық ресурс]  1-кітап / М. Т. Иманжапаров, М. Зүкенұлы . - Семей : Үш биік, 2010. - 328 б. с.

Жарма ақындары [Мәтін] : антологиялық жинақ. 1-ші кітап / құраст.: М. Иманжапаров, М. Зүкенұлы . - Семей : Үш биік, 2010. - 328 б.

Тәңірбергенұлы Ә.  Шығармалары [Мәтін] : өлеңдер, айтыстар, қисса-дастандар / Ә. Тәңірбергенұлы.. - Астана : Фолиант, 2014. - 520 б. - (Алтай-Ертіс кітапханасы)

 

Ә. Тәңірбергенов туралы әдебиеттер

Литература об  А.Танирбергенова

Кітаптар –Книги

 

Мұхаметханов, Қ.Ақын жыры - Октябрь [Мәтін] : [Ә.Тәңiрбергенов творчествосы туралы  ]/Қ. Мұхамедханов // Қазақ әдебиетi.- 1966.- 28 окт.

Кенжебаев, Б. XX ғасыр басындағы қазақ әдебиеті [Мәтін] : жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған оқулық / Кенжебаев Б. - Алматы : Мектеп, 1976. - 266 б. Тәңірбергенов Ә. туралы.

Бес ғасыр жырлайды: XV ғасырдан ХХ ғасырдың бас кезiне дейiнгi қазақ ақын-жырауларының шығармалары. Үш томдық.- Алматы, 1984.- Т.3.- Тәңірбергенов Ә.:б.70.

Абайдың ақын шәкірттері [Мәтін]  3-ші кітап / алғы сөзін жазып, баспаға әзірлеген Қ. Мұхамедханұлы, 1995. - 319 б. Тәңірбергенұлы Ә. туралы.

Абайдың ақын шәкірттері [Мәтін] 3-ші кітап, 1995. - 320 б.- Тәңірбергенов Ә. туралы

Дау шешедi дана сөз. [Мәтін]// Алматы,1996.- Тәңірбергенов Ә.: Б.188-190.

Ердембеков, Б. Әріп Тәңірбергеновтің өмірі мен шығармашылығы (жаңаша пайымдау) [Мәтін] : автореферат / Ердембеков Б. - Семей, 1999. - 27 б.

Бітібаева, Қ. Әдебиетті тереңдетіп оқыту [Мәтін] : ХІХ ғасырдың ІІ жартысы, ХХ ғасыр: оқу құралы, бағдарлама: Х,ХІ сыныптар / Бітібаева Қ. - Алматы : Ы.Алтынсарин атындағы ҚР білім акад. Респ. баспа кабинеті, 2000. - 274 б. - Тәңірбергенов Ә. туралы.

Мұхамедханов, Қ. Көп томдық шығармалар жинағы [Мәтін]  Т. 1 : Зерттеулер, мақалалар. /Қ. Мұхамедханов Алматы, 2005. - 352 б. - Тәңірбергенов Ә. туралы.

Семей өңірінің ақын-жазушылары [Мәтін] : био-библиографиялық көрсеткіш / Абай атындағы әмбебап ғылыми кітапхана. - Семей : Талант, 2005. – Тәңірбергенов Ә.: Б.86-87.

Мұхамедханов, Қ. Көп томдық шығармалар жинағы [Мәтін] Т. 4 : Абай мұрагерлері. Естеліктер./Қ. Мұхамедханов – Алматы, 2005. - 328 б.- Тәңірбергенов Ә. туралы.

Шығыс Қазақстанның мәдени мұралары (тарих, мәдениет, білім) [Мәтін]. - Өскемен : ШҚМУ, 2006. – Тәңірбергенов Ә.: Б. 300-301.

Қазақ әдебиетiнiң тарихы [Мәтін]  10 томдық.- Т.5 : ХIХ ғасырдың екiншi жартысы (1850-1900).- Алматы, 2006. – Тәңірбергенов Ә.: Б. 440-463.

Шипанов, М.М. Абайдың ақын шәкiртi Әрiп ақынның айтыс, сөз қақтығыстарындағы тарихи шындық [Мәтін] /М. Шипанов// Абай мен Пушкин шығармашылығындағы үндестiк = Созвучие творчества Абая и Пушкина: Халықаралық ғыл. - практ. конф. материалдарының жинағы (24-26 тамыз 2006 ж.).- Семей, 2006.- Тәңірбергенов Ә.: Б.138-141 б.

Негимов, С. Әдебиет әлемі [Мәтін] / С. Негимов. - Алматы : Ана тілі, 2008. - 256 б.- Тәңірбергенов Ә. туралы.

Қазақтың тәлімдік ойлар антологиясы [Мәтін]  10 томдық. Т. 5 : Қазақстанның Ресейге бағыну кезіндегі тәлімдік ойлар және оқу-ағарту ісінің жайы. - Алматы : Сөздік - Cловарь, 2008. - 448 б. - Тәңірбергенов Ә. туралы.

Негимов, С. Әрiп Тәңiрбергенұлының ақындық өнерi [Мәтін] / С. Негимов // Әдебиет айдыны.- Алматы: Ана тiлi, 2008.- Тәңірбергенов Ә.: Б. 48-54.

Ердембеков, Б. А. Алаштың ақиығы - Әріп қыран [Мәтін] : ғылыми мақалалар, ой-пікірлер және арнаулар / Б. Ердембеков. - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМУ "Берел" баспасы, 2014. - 414 б.

Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014. –  Тәңірбергенов Ә.:  Б.732-733.

Бұл өлең шыққан екен бірталайдан... [Мәтін] : "Біржан-Сара айтысына" қатысты зерттеу мақалалар мен ғылыми ой-тұжырымдар . - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМУ "Берел" баспасы, 2014. - 506 б.

Әріп ақын [Мәтін] : монография / Б. Ердембеков. - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМУ "Берел" баспасы, 2014. - 188 б.

Абайдың мемлекеттік тарихи-мәдени және әдеби-мемориалдық қорық-мұражайы [Мәтін] : бас мұражай. – Семей. - 79 б. Тәңірбергенұлы Ә. туралы.

 

Мерзімді басылым беттерінде

На страницах периодической печати

1956-1967

 

Кенжебаев, Б. Әрiп Тәңiрбергенов [Мәтін] : [туғанына 100 жыл толуына] /Б. Кенжебаев// Әдебиет және искусство.- 1956.- №  12.- Б. 88-91.

Есназаров, Ө. Әрiп өлеңдерiн зерттеу мәселесi [Мәтін]  // Қазақ ССР Ғылым Акад. хабарлары. Филол. және иск. зерттеу сер..- 1962.- шығ. 1(20).- Б.48-60.

Есназаров, Ө. Тәңiрбергенов шығармаларындағы ескi әдет-ғұрыпты сынау және махаббат-достық тақырыбы [Мәтін] /Ө. Есназаров // ҚазақССР Ғылым Акад. хабарлары. Филол. және иск. зерттеу сер.- 1962.- Шығ.3(22).-  Тәңірбергенов Ә.: Б.79-89.

Есназаров, Ө. Әрiп ақын туралы жаңа деректер [Мәтін]  : [Ә.Тәңiрбергенов]  /Ө. Есназаров // Қазақ әдебиетi.- 1963.- 22 март.

Мұхаметханов, Қ. Ақын жыры – Октябрь [Мәтін]  : Ә.Тәңiрбергенов творчествосы/Қ. Мұхамедханов // Қазақ әдебиетi.- 1966.- 28 окт.

Есназаров, Ө. Әрiп ақынның айтыс саласындағы мұралары  [Мәтін] /Ө. Есназаров // Қазақ ССР Ғылым акад.хабарлары. Қоғамдық ғылымдар сериясы. - 1967.- №  1.- Б. 40 -51.

 

 1986-1999

 

Маханов, Қ. Өлеңiмен өрнектi iз қалдырған: Әрiп Тәңiрбергеновтың туғанына 130 жыл [Мәтін]  /Қ. Маханов // Оңтүстiк Қазақстан.- 1986.- 5 сент.

Бейсенбаев, М. Ақын тағдыры: Әрiп Тәңiрбергеновтың өмiрi мен творчествосы [Мәтін]  /М. Бейсенбаев // Жұлдыз.- 1990.- №  3.- Б.197-200.

Жұмадiлов, Қ. Сонымен, "Бiржан-Сара" айтысын шығарған кiм?  [Мәтін] :  [аталған айтыстың авторы Абайдың шәкiртi ақын Әрiп Тәңiрбергенов деген болжамды дәлелдейдi] /Қ. Жұмаділов // Қазақ әдебиетi.- 1995.- 5 желтоқсан(№ 32).- Б.10-11.

Ешен, Т. Ақынын ардақ тұтқан Аякөз [Мәтін] : [Семей обл. Аякөз қ. ХХ ғ. қазақ әдебиетiнiң көрнектi өкiлдерiнiң бiрi, белгiлi ақын Ә.Тәңiрбергеновтiң 140 ж. мерейтойы аталып өткендiгi туралы] /Т. Ешен // Заман-Қазақстан.- 1996. - 11 қазан(№  38). – Б. 1.

Әрiп ақын Сараға ғашық болған ба?.. [Мәтін]  : [ақындар Ә.Тәңiрбергенов пен С. Тастанбекқызының өмiрiнен деректер] // Қазақ әдебиетi.- 1996. - 19 қараша(№  47). – Б.14.

Үш өлеңнiң тарихы [Мәтін] : [Әрiп ақынның ел аузында айтылып жүрген кейбiр әдеби шығармалары хақында] / ел аузынан жазып алған Х.Кенжебаев // Семей таңы.- 1997.- 12 сәуiр.

Зұлхаров, Ғ. Әрiптiкi емес, Көкбайдiкi [Мәтін] : [Ә.Тәңiрбергенұлының "Абылай хан - Қандыжап бiтiмi" атты дастанының Көкбай Жанатаевтың "Қандыжап" поэмасы деген пiкiр] /Ғ. Зұлқаров // Қазақ әдебиетi.- 1997. - 2 желтоқсан(№  48). – б.6.

Негимов, С. Әрiп Тәңiрбергенов туралы сөз [Мәтін]  /С. Негимов// Еуразия университетiнiң хабаршысы.- 1999.- №  2.- 115-119 б.

 

2000-2005

 

Ерденбеков, Б. Әрiп ақын жайындағы деректер әлi де жетерлiк/[Мәтін]  : ақын Әрiп Тәңiрбергенұлының төңкерiстен кейiнгi өмiрi туралы /Б. Ердембеков // Семей таңы.- 2000.- 6,13 қазан.

Серiкбаев, С. Арқаның ақиық ақыны [Мәтін]:  [Әрiп Тәңiрбергенұлының туғанына 145 жыл] /С. Серікбаев // Дидар.- 2001.- 2 маусым.- Б.4.

Ерденбеков, Б. Әрiптiң "Зияда-Шаhмұрат" және Баhрам дастаны [Мәтін] /Б. Ерденбеков // Абай.- 2002.- №  1.- Б. 67-71.

Тәңiрбергенов Әрiп (1856-1924) [Мәтін]  // Алматы ақшамы.- 2002.- 12.- желтоқсан(№  140).- Б.3.

Оразғалиева, Л.М. Абайдың ақын шәкiрттерi тiлiндегi метонимияның көркемдiк-стильдiк сипаты [Мәтін]  : Әрiп, Көкбай, Мағауия, Ақылбай шығармалары бойынша /Л. Оразғалиева // Семей мемлекеттiк педагогикалық институтының хабаршысы = Вестн. Семипалат. гос. пед. института.- 2005.- №  3.- Б.135-140.

Оразғалиева,  Л.М. Абайдың ақын шәкiртi Әрiп Тәңiрбергенұлы шығармаларының тiлiндегi кейбiр ерекшелiктер [Мәтiн] /Л. Оразғалиева // Павлодар МУ хабаршысы. Филологиялық серия = Вестн. Павлодар. ГУ. Сер. филологическая.- 2005.- №  4.- 146-153.

Уалханова, М. Әрiп Тәңiрбергеновтiң әдеби мұрасы  [Мәтін] /М. Уалханова// Қазақ және әлем әдебиетi = Казахская и мировая литература.- 2005. - №  6. - 9-10 б. 

 

2006

 

Әрiп ақынға құрмет көрсеттi [Мәтiн]: Ә.Тәңiрбергенұлының 150 жылд. орай Жыландыда күмбез бой көтердi // Семей таңы.- 2006. - 28 қыркүйек. - № 39 (17818) - 12 б.

Қасымова, Ә.Ә. Әрiп поэзиясындағы өмiр шындығы [Мәтін]  /Ә. Қасымов// ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы = Вестн. КазНУ. Сер. филологическая.- 2006.- №  5.- 117-120 б.

Қасымова, Ә.Ә. Абайдың ақын шәкiртi Әрiп өлеңдерiнiң идеялық - тақырыптық негiзi [Мәтін] Ә. Қасымова  // Абай мен Пушкин шығармашылығындағы үндестiк = Созвучие творчества Абая и Пушкина: Халықаралық ғыл. - практ. конф. материалдарының жинағы (24-26 тамыз 2006 ж.)- Семей, 2006.- Б. 415-419.

Әбiшқызы, С. Ақын тойы - рух мерекесi [Мәтін] : [Аягөзде өткен ақын Әрiп Тәңiрбергенұлының 150 жылдық мерейтойы жайлы.] // Тәрбие құралы.- 2006.- №  6.- Б. 5-6.
Негимов, С. Өлең сөздiң өрен жүйрiгi [Мәтiн]: ақын Әрiп Тәңiрбергеновтың туғанына 150 жыл толуына орай /С.Негимов // Түркiстан.- 2006. - 31 тамыз (№  35).- Б.7.

Ердембеков, Б. Әрiп ақын өмiрiнiң беймәлiм беттерi [Мәтін] : Әрiп Тәңiрберген - 150 жыл. /Б. Ердембеков // Жұлдыз.- 2006.- №  6.- Б. 166-172.

Айтұлы, Н. "Ұмытпаңдар менi" [Мәтін] : Абайдың дарынды шәкiртi, сөз өнерiнiң өрен жүйрiктерiнiң бiрi - Әрiп Тәңiрбергенұлы туралы /Н. Айтұлы // Егемен Қазақстан.- 2006.- 13 маусым (N 134). – Б. 4.

Ердембеков, Б. Әрiп Тәңiрбергенұлы [Мәтін] : Абайдың шәкiртi ақын Әрiп Тәңiрбергенұлының шығармашылығы жайлы. /Б. Ердембеков // Тәрбие құралы.- 2006.- №  6.- 6-7 б.
Ердембеков, Б. Әрiптiң бiр өлеңi турасында [Мәтін]  : [Ә.Тәңiрбергенұлының "Жеңгелерге" атты өлеңi туралы]/Б. Ердембеков // Абай.- 2006. - №  2.- 67-71 б.

Ердембеков, Б. Ақынымызды ардақтай бiлейiк: Әрiп (Мұхамедғарiп) Тәңiрбергенұлының 150 жылдығы /Б. Ердембеков// Қазақ әдебиетi.- 2006. - 9 маусым ( 23).- 12 б.

 

2007-2015

 

Ердембеков, Б. Әрiп Тәңiрбергенов [Мәтін]   /Б. Ердембеков // Үш қиян.- 2007. - 6 желтоқсан (№ 49). – Б.6-7.

Егеубаев, О. Қытайдағы қазақ әдебиетi [Мәтін] : [Әрiп Тәңiрбергеновтiң Қытайдағы қазақ әдебиетiне қосқан үлесi]  /О. Егеубаев// Жалын.- 2007.- №  5.- Б.38-41.

Төлепбергенов, Қ. "Бiржан сал мен Сара қыздың айтысы" [Мәтін] :  [дастан туралы ақиқат] /Қ. Төлепбергенов // Семей таңы.- 2008. - 17 қаңтар (№ 3). – Б.4.

Ақжiгiт, Ө. Әрiптi дәрiптеудiң жөнi осы ма? [Мәтін] : ["Бiржан - Сараның айтысын" Әрiп жазған деген пiкiрлерге байланысты. ] / Ө. Ақжігіт// Ұлт TIMES.- 2012. - 26 шiлде (№ 11). – Б.12.

Зүкенов, Мәуітқазы. Сәдір әйгілі Әріппен де сөз таластырған. [Мәтін] : [ақын Сәдір Жәпекұлы туралы.] / М. Зүкенов // Дидар. - 2013. 31 қазан.- б.15. ; Өтікен. - 2015.; №1.- Б.184-186.

Карменова, Г. Абайдың ақын шәкірттерінің бірі- Әріп Тәңірбергенұлы [Мәтін] / Г. Карменова // Қазақ тілі мен  әдебиеті. - 2015. - №9.- Б.103-113.

Әкiмжанов З. Бiржан мен Сара айтысты ма ? // Солтүстiк Қазақстан.- 2015.- 19 қараша (№ 155).- 6 б.

Титаев Е. А.

Жаңартылды 20.12.2022 16:54

Титаев Евгений Алексеевич (1957 ж.) – балалар жазушысы, ақын, журналист.

Семей қаласында дүниеге келген. Медициналық училищеде оқып жүрген кезінде Надежда Чернова басқарған «Иртышские огоньки» әдеби бірлестігіне барып жүрген. Е. Титаевтың өлеңдері, әңгімелері, повестері мен ертегілері, газет-журнал беттерінде жарияланады.  «Доктор Стук» (1982), «Иртышанка» (коллективный сборник), «Горизонт» (1986) өлеңдер жинағының авторы. Балаларға арналған әңгіме-ертегілері кейін «Сказки моего города» (1986) деген атпен жарық көреді. Е.Титаев – көп жанрлы автор: әңгіме, өлеңдер, пьесалар жазған. Ф. Достоевский атындағы театрда (Семей қ.) оның «Ветерок, давай дружить!» (1998) пьеса-ертегісі қойылған. Ақын семейлік композиторлар Г. Ахунжанов, В. Коротков, О. Жанияровтармен бірге бірқатар әндер шығарған.      

Евгений Алексеевич Титаев шығармалары

Произведения Евгения Алексеевича Титаева

 

Гайнуллина Ф. Литература Семипалатинского Прииртышья. [Текст] /A. Гайнуллина. - Семипалатинск, 2002.- С. 126-127.

Титаев, Е. Дорога чародеев [Текст] / Е. Титаев. - Астана : Астана Даму-21, 2007. - 128 с. с.

Титаев, Е. Миражи над асфальтом [Текст] / Е. Титаев. - Астана : Астана Даму-21, 2007. – 28 с.

Титаев, Е. Жили-были три письма [Текст] / Е. Титаев. - Астана : Астана Даму-21, 2007. - 24 с. .

Звено Алтая [Текст] : литературно-художественный альманах. - Усть-Каменогорск : Медиа-Альянс, 2008. - 222 с.

Титаев, Е.  Ветерок, давай дружить! [Текст] / Е. Титаев. – Астана,  2007. - 36 с.

Титаев, Е.  Сказка птичьем крике [Текст] / Е. Титаев. – Астана,  2007. - 24 с.

Титаев, Е. Тайфун находит друга [Текст] : сказка / Е. Титаев. – Астана,  2007. - 28 с.

Иртышанка [Текст] : коллективный сборник стихотворений / сост. Н. М. Чернова. - Алма-Ата, Жалын, 1984. - 72 с.

Я поднимаю солнечную ношу - охапку отзвеневших сентябрей [Текст] : материалы Анисимовских чтений. - Усть-Каменогорск, 2013. - 124 с.

Писатели Семипалатинского региона [Текст] : био-библиографический указатель / Семипалатинская универсальная научная библиотека им. Абая. - Семипалатинск : Талант,2006. - 82 с.

 

Е. А. Титаевтың мерзімді басылым беттерінде  жарияланған мақалалары

Статьи Е. А. Титаева на страницах периодической печати

 

Титаев, Е. Семипалатинск литературный: Играем мы или играют нами... [Текст] /Е.Титаев // Простор.- 2015.- № 11.- С.62-73

Титаев, Е. У неба учиться пора[Текст] : стихи /Е. Титаев // Простор.- 2015.- № 11.- С.74-77.

 

Е. А. Титаевтың шығармашылығы туралы

О произведениях Е. А. Титаева

 

Шығыс Қазақстаноблысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2014.- Титаев Е. А. б.:740.

Коваленко, М. Истории от Евгении Титаева [Текст] /М. Коваленко// Вести Семей.- 2011.- 26 апреля.- С.3.

Петрова Д. Стихи и ноты [Текст] /Д. Петрова // Наше дело.- 2010.- 6 мая.- С. 9.

Ром, Л. Делиться талантом – счастье[Текст]/ Л. Ром//Спектр.-2010.- 5 мая. - С.5.
Стихи, музыка, стихи // Спектр.- 2009.- 4 ноября. - С. 2.

Шашкова, Л. Добрый сказочник из Семея[Текст] : [О творчестве детского писателя Евгения Титаева]  /Л. Шашкова  // Казахстанская правда.- 2015.- 29 декабря.- С.14