Мыңжан Н.

Жаңартылды 08.09.2022 09:56

Мыңжан Нығмет ( 1922-1993 ж.) - тарихшы, этнограф, әдебиет зерттеушісі.

1922 жылы 22 наурызда Шығыс Қазақстан облысы, Тарбағатай ауданы, Толы ауылында дүниеге келген.

1941 жылы моңғол-қазақ мектебін және Үрімшідегі милиция мектебін бітірген. 1945-49 жылдары Шыңжаң провинциялық қаржы бөлімінің бас хатшысы, 1949-50 жылдары провинциялық үкімет Бас хатшысының орынбасары, 1950-52 жылдары ҚКП ОК Шыңжаң бөлімінің меңгерушісі, 1952-58 жылдары Пекин ұлттық баспасының қазақ редакциясының жетекшісі болды. Ол 1958 жылы «оңшыл» ретінде тұтқындалып, 1976 жылға дейін түрмеде отырды. 1978 жылы ол толық қалпына келтіріліп, азшылық тілдерді зерттеу институтында ғылыми зерттеулер бастады. Мыңжан қазақ, ұйғыр, көне түркі тілдерін, сондай-ақ қытай, орыс және араб тілдерін білген. Қазақстанның тарихымен 1980 жылдан бері айналысады, оның ішінде «Шыңжаң қазақтары» (1981), «Қазақ тайпалары мен ұрандары" (1982). Ол «Қазақтың қысқаша тарихы» атты шағын еңбегін жазды. Ол «Тіл – әдебиет» (1942), «Қазақ тарихының фактілері» (1949), «Қазақ хандығының ауызша әдебиеті» (1980), «Қазақ әдебиетінің қалыптасу және даму дәуірі» (1981) еңбектерін жазды. «Бақтияр және оның қырық тарауы» (1982), «Қазақ әдебиетіндегі әңгіме жанры» (1982), «Қазақ халық эпосы тарихынан кейбір фактілер» (1982), «Қорқыт Ата Кітабы және Қорқыт қазақ әні» (1984), «Қазақ мифтік аңыздары» (1986) тақырыптарында көптеген ғылыми еңбектер жазған. 1987 жылы «Қазақтың қысқаша тарихы» және «Қазақтардың мифтік аңыздары» монографияларын шығарды. Мыңжанның «Өмір тілшісі» (1948) повесі мен оның «Қарлығаш» романы да қытай-қазақ әдебиетінің дамуындағы елеулі туындылар болды. Мянани аударма саласында да үлкен жұмыс жасады. Ол Шәкәрімнің «Салиха-Самен», «Қазақ шежіресі», Абайдың «Қазақтың шығу тегі туралы» эпостарын қытай тіліне аударған. Сондай-ақ қытайдың ескі әдеби тілінде жазылған «Су бойында» (3-томын), «Қызыл сарай түсі» (4, 6-томдарын) сияқты классикалық шығармаларды қазақ тіліне аударды.

1993 жылы 22 маусымда қайтыс болған.  

Н. Мыңжан кітаптары

Книги Н. Мынжан

Мыңжан, Н. Қазақтың қысқаша тарихы / Н. Мыңжан ; арап қарпінен көшірген М. Қани. - Алматы : Жалын, 1994. - 400 б. 

 

Мерзімді басылым беттеріндегі жарияланымдары

Публикации в периодических изданиях

Мыңжан, Н.Қазақ хандарының заңдары [Мәтін] / Н. Мыңжан// Қазақ. – 2014.- 15 - 29 тамыз (№ 33/34).- 11 б.(НБРК)

ыңжан, Н. Қазақ хандығының жарғылары [Мәтін] / Н. Мыңжан // Оңтүстік Қазақстан. – 2013.- 24 қазан (№ 160).- 4 б.(НБРК)

Мыңжан, Н. Қазақ хандығының заңдары [Мәтін] / Н. Мыңжан // Жоғарғы сот жаршысы. – 1995.- N 4.- 19-21 б.(НБРК)

Мыңжан, Н. Қазақ хандығының заңдары [Мәтін] / Н. Мыңжан // Қазақтың ата заңдары = Древний мир права казахов : Құжаттар, деректер және зерттеулер = Материалы, документы и исследования. 10 томдық / Бағдарлама жетекшісі С.З.Зиманов. – Алматы: Жеті жарғы, 2004. – 2-т.- 399-402 б.(НБРК)

Мыңжан, Н. Сақ тайпалары [Мәтін] / Н. Мыңжан // Қазақ. – 2007.- 16 наурыз.- 9 б.(НБРК)

Насенов Б.

Жаңартылды 08.09.2022 09:37

Болатбек Насенов (1937) – тарих ғылымдарының докторы, экономика ғылымдарының кандидаты, профессор.

1937 жылы Семей (қазіргі Шығыс Қазақстан) облысының Қайнар кентінде туған. Оның әкесі Насеннің екі ұлы болған: Болатбек және Серікбек. Серікбек - көп жылдар бойы теміржол саласында еңбек еткен энергетика саласының маманы. Болатбек Насенов Ташкент қаржы-экономикалық институтын бітірген. 1982 жылы ҚР Қаржы министрлігінің алқа мүшесі, ҚР министрлігінің Кіріс-шығыс бөлімінің бастығы болды. Салық басқармасы бастығының бірінші орынбасары болып қызмет атқарады.. Зейнетке шыққаннан кейін тарихи материалдар мен мұрағат құжаттарын жинаумен және басып шығарумен айналысқан. Жиырма төрт томдық тарихи антологияның авторы. Қазақстан тарихы бойынша барлық ақпарат Қазақстан Республикасының орталық мемлекеттік мұрағатының, ҰҚК мұрағаттарының және Семей қаласының милициясының, көршілес Ресей мұрағаттарының және куәгерлерінің деректеріне негізделген. Бұрынғы Семей (қазіргі Шығыс Қазақстан) облысының Абыралы ауданында тұрған Болатбек Нәсенов 1953 жылы жер бетіндегі алғашқы сутегі бомбасын сынаған куәгерлердің бірі болды. Ол тұрған аймақ кейінірек полигонның аумағына айналды.

Б. Нәсеновтың шығармалары

Произведения  Б. Насенова

Кітаптар-Книги

Нәсенов, Б. Абыралы - Сарыарқаның кіндігі [Мәтін] / Б. Нәсенов - Новосибирск: [б. ж.]

Нәсенов, Б. Абыралы - Сарыарқаның кіндігі [Мәтін]. Т. 2, 3-ші кітап : Абыралы - қанды жылдары (1905-1945 ж.), 2002. - 642 б.

Нәсенов, Б. Абыралы - Сарыарқаның кіндігі [Мәтін]. Т. 3, 4-ші кітап : Абыралы - Сұңқарлары, 2002. - 758 б.

Нәсенов, Б. Абыралы - Сарыарқаның кіндігі [Мәтін]. Т. 4, 5-ші кітап : Абыралы саңлақтары ; 6-шы кітап : Абыралының тұңғыш тарландары және Дегелең, 2002. - 613 б.

Нәсенов, Б. Абыралы - Сарыарқаның кіндігі [Мәтін]. Т. 5, 7-ші кітап : Қазақтың 200 жылғы тарихы ; 8-ші кітап : Достар, 2005. - 305 б.

Нәсенов, Б. Абыралы - Сарыарқаның кіндігі [Мәтін]. Т. 6, 9-шы кітап : Біз де Абыралыданбыз, 2005. - 742 б.

Нәсенов, Б. Абыралы - Сарыарқаның кіндігі [Мәтін]. Т. 7, 10-шы кітап : Халық  жаулары ; 11-ші кітап : Кең даланың  күйреуі, 2005. - 344 б.

Нәсенов, Б. Абыралы - Сарыарқаның кіндігі [Мәтін]. Т. 9, 14-ші кітап : Абыралы көтерілісі, 2005. - 835 б.

Нәсенов, Б. Абыралы - Сарыарқаның кіндігі [Мәтін]. Т. 10, 15-ші кітап : Кенесары - дала маршалы, 2005. - 563 б.

Нәсенов, Б. Абыралы - Сарыарқаның кіндігі [Мәтін]. Т. 11, 16-шы кітап : Абылай хан, 2005. - 601 б.

Нәсенов, Б. Абыралы - Сарыарқаның кіндігі [Мәтін]. Т. 12, 17-шы кітап : Абылайхан, 2005. - 590 б.

Нәсенов, Б. Абылай хан [Мәтін] : Омбы архиві сөйледі. Т. 11, 16-шы кітап, І-тарауы, І-тарауы. - Алматы; Новосибирск, 2011 (2005). - 601 б.

Нәсенов, Б. Абылай Хан [Мәтін] : Омбы архиві сөйледі. Т. 12, 17-ші кітап, ІІ-тарауы, ІІ-тарауы. - Алматы; Новосибирск, 2011 (2005). - 590 б.

Нәсенов, Б. Абылай хан [Мәтін] : Мәскеу архивтері сөйледі. Т. 13, 18-ші кітап, ІІІ-тарауы, ІІІ-тарауы. - Алматы; Новосибирск, 2011. - 849 б.

Нәсенов, Б. Әбілхайыр хан [Мәтін] : Мәскеу архивтері сөйледі : Санкт-Петербургтің кітапханасы сайрайды. Т. 16, 21-ші кітап, І-тарауы, І-тарауы. - Алматы; Новосибирск, 2011. - 833 б.

Нәсенов, Б. Әбілхайыр хан [Мәтін] : Мәскеу архивтері сөйледі : Санкт-Петербургтің кітапханасы сайрайды. Т. 17, 22-ші кітап, ІІ-тарауы, ІІ-тарауы. - Алматы; Новосибирск, 2011. - 841 б.

Б. Нәсеновтың мерзімді басылымдардағы мақалалары

Нәсенов, Б. 372 күн [Мәтін] / Б. Нәсенов // Семей таңы. - 2004. -  13, 20 тамыз.- Б.3

Нәсенов, Б. Абыралы көтерілісі [Мәтін] / Б. Нәсенов // Ертіс өңірі. - 2006. -  26 шілде.- Б.10.

Алаш көсемдерінің бірі Халел Досмұхаметовтың хаты [Мәтін] / Б. Нәсенов // Семей таңы. - 2009. - 30 сәуір.- Б.4.

Нәсенов, Б. Әбілқайырды кім, не себепті өлтірген?  [Мәтін] / Б. Нәсенов // Егемен Қазақстан. - 2009. - 26 тамыз.- Б.9.

Нәсенов, Б. Жәңгір хан және Орбұлақ шайқасы [Мәтін] / Б. Нәсенов // Алаш : тарихи-этнологиялық ғылыми журнал. - Алматы, 2010. - N 3(тамыз).- Б.4-15.

Нәсенов, Б. Абыралы көтерілісіне - 80 жыл [Мәтін] / Б. Нәсенов // Алаш. - Алматы, 2010. - N 4.- Б.                                                                                                                                                                                                                                                                                                         4-32.

Нәсенов, Б. Әбілқайыр Мұқамбетғазы Баһадүр хан (1693-1748) [Мәтін] / Б. Нәсенов // Алаш. - Алматы, 2010. - N 1.- Б.14-30.

Нәсенов, Б. Абылай хан: «Ешқандай Барабы татарларын естіген емеспін, білмеймін. Жер біздікі!» [Мәтін] / Б. Нәсенов // Егемен Қазақстан. - 2011. - 28 қаңтар.- Б.5.

Нәсенов, Б. Айбынды Абылай ханға - 300 жыл [Мәтін] / Б. Нәсенов // Дарабоз. - Алматы, 2011. - N 4.- Б.10-15.; N 5.- Б.15-20.; N 6.- Б.4-9.

Нәсенов, Б. Айбынды Абылай ханға - 300 жыл [Мәтін] / Б. Нәсенов // Дарабоз . - 2011. - № 6. -  С. 4-7 б.

Нәсенов, Б. Абылай хан - мұрағат қорларында [Мәтін] / Б. Нәсенов // Түркістан . - 2012. - 16 ақпан (№ 7). – Б. 9

Нәсенов, Б. Соғыс кезінде қалай ғана аштан өліп қалмағанбыз деп таңғаламын. [Мәтін] / Б. Нәсенов // Дидар. - 2014. - 9 мамыр.- Б.8.

Нәсенов, Б. Құнанбайды Шоқан кепілдеме беріп түрмеден шығарып алған [Мәтін] / Б. Нәсенов // Аңыз адам. - 2015. - № 13.- Б.37-38

Нәсенов, Б. Жүректі сағыныш сыздатқанда... [Мәтін] / Б. Нәсенов // Қазақ әдебиеті . - 2017.- 20 - 26 қазан (№ 43). – Б. 23

Нәсенов, Б. Ұстазға деген сағыныш [Мәтін] / Б.Нәсенов // Қазақ әдебиеті . - 2017.- 10-16 қараша (№ 46). – Б. 22

Нәсенов, Б. Шаниннің ерлігі [Мәтін] / Б. Нәсенов // Жұлдыз. - 2018. - N3.- Б.205-207

Нәсенов, Б. Ерлігі ескірмейтін батыр [Мәтін] / Б. Нәсенов // Егемен Қазақстан. - 2020. - 17 шілде.- Б.9

Нәсенов, Б. Абай да жаламен үйқамақта отырған [Мәтін] : Абай-175 / Б. Нәсенов // Төртінші билік. - 2020. - 15 қаңтар.- Б.4.

Нәсенов, Б. Семей полигоны-қазақ елінің қасіреті [Мәтін] / Б. Нәсенов // Семей таңы. - 2021. - 19 қаңтар.- Б.6.

Нәсенов, Б. Жазықсыз жазаланған [Мәтін]: [Семей облысы Абыралы ауданының азаматы Байкен Тыштыбаевтың тағдыры жайында] / Б. Нәсенов // Ана тілі. - 2021. - 27 мамыр-2 маусым.- Б.8.

Нәсенов, Б. Өмірлік ұстазым болды... [Мәтін] : [белгілі алаштанушы, қоғам қайраткері С. Тәбәріков туралы ] / Б. Нәсенов // Семей таңы. - 2021. - 28 желтоқсан.- Б.7.

Нәсенов, Б. Қара қылды қақ жарған Қазыбек би [Мәтін] / Б. Нәсенов // Семей таңы. - 2022. - 15 ақпан.- Б.7.

Б. Нәсенов туралы мерзімді басылымдарда

Нұрғали, Р. Абыралы: тарихы мен трагедиясы [Мәтін] : [Б. Нәсенов туралы] / Р. Нұрғали  // Егемен Қазақстан. - 2003. -   22 наурыз.- Б.16

"Абылай хан" және "Достар" [Мәтін]: [Б. Нәсенов туралы] // Семей таңы. - 2005. -  9 желтоқсан.- Б.3

Бүгінде 1700 батырдың есімі белгілі [Мәтін] : [белгілі тарихшы Б. Нәсеновтың 23 кітаптан тұратын 28-томдығының тұсаукесері өтті. ] // Ертіс өңірі . - 2012. - 6 маусым.- Б.8.

Аманжол, Қ. Архив адам [Мәтін] : [Б. Нәсенов туралы]  / Қ. Аманжолов // Егемен Қазақстан . - 2017.- 1 тамыз (№ 145). - 7

Интернет-ссылки

Очевидец испытания водородной бомбы [Электронный ресурс]: [Воспоминания Б. Насенова]. -Режим доступа: https://rus.azattyq.org/a/ochevidec-ispytaniya-vodorodnoy-bomby/25072537.html

Ссылка в Сибирь за «неправильно построенную школу»[Электронный ресурс].- сайт.- Режим доступа: https://e-history.kz/ru/news/show/3983/

 

Мырзағалиева А. Б.

Жаңартылды 12.11.2016 16:52

Мырзағалиева Анар Базаровна (1972 ж.) - биология ғылымдарының докторы, ЖАК доценті.

ШҚО, Ұлан ауданы, Ұлан ауылында дүниеге келген. ШҚМУ-дың медико-биологиялық факультетін аяқтаған соң, Алматы қаласындағы №5 қалалық клиникалық ауруханада дәрігер-лаборант, кейін оқытушылық жұмысқа ауысып, оқытушы, аға оқытушы, магистратура бөлімінің жетекшісі, экология және жаратылыстану ғылымдары факультетінің деканы, С. Аманжолов атындағы ШҚМУ ғылыми жұмыс және халықаралық байланыстар жөніндегі департаментінің директоры қызметтерін атқарған.

Негізгі ғылыми бағыты: ботаника; мемлекеттік тапсырыстың қоршаған ортаны қорғау мәселелері бойынша «Жаңа технологияларды пайдалана отырып көлдердің тазару және қалыптасу әдістемесін жасау: ШҚО, Бородулиха ауданының Большое өзені негізінде», «Шығыс Қазақстанның ауыспалы емдік өсімдіктер ресурсын зерттеу және бұталарды пайдаланудың ғылыми негіздерін жасау», «Орталық, Батыс және Шығыс Қазақстан аумағында сортаңды шұбаршөп пен тәжі түймебастан шикізат даярлау және пайдалану тәртібін жасау» ғылыми-зерттеу жұмыстарын жазған. «Шығыс Қазақстанның жоғары тамырлы өсімдіктерінен жасалған эфир майларын сәйкестендіру» жұмысының ғылыми жетекшісі.

Марапаттары: ғылыми мәселелерді шешу жөнінде белсенді зерттеу жұмыстарын жүргізіп, ғылымның дамуына үлес қосқаны үшін дарынды жас ғалымдарға арналған ҚР БҒМ мемлекеттік ғылыми шәкіртақысы тағайындалған.

80-нен астам ғылыми-әдістемелік еңбектің авторы. 

 

 

А. Мырзағалиеваның ғылыми еңбектері

Научные труды А. Мырзагалиевой

 

Кітаптар – Книги

 

Мырзағалиева, А. Ботаникалық ресурстану [Мәтін] : оқу құралы /А. Мырзағалиева. - Өскемен : С. Аманжолов атындағы ШҚМУ баспасы, 2013. - 124 б.

Мырзағалиева, А. Цитология [Мәтін] : оқулық / А. Мырзағалиева. - Алматы : Дәуiр, 2013. - 216 б.

***

Мырзагалиева, А. Биология [Текст]: методическое пособие / А. Мырзагалиева.- Усть-Каменогорск: Изд-во ВКГУ им. С. Аманжолова, 2004.- 64 с.

Мырзагалиева, А. Цитология[Текст]: учебное пособие / А. Мырзагалиева. - Усть-Каменогорск, 2007. - 132 с.

Мырзагалиева, А. Ресурсы лекарственных растений [Текст]: монография / А. Мырзагалиева. - Усть-Каменогорск: Издательство ВКГУ им. С. Аманжолова, 2012. - 316 с.

 

А. Мырзағалиеваның қатысуымен шыққан кітаптар

Книги, вышедшие при участии А. Мырзагалиевой

 

Андреева, А. Биосинтез анабазина в культуре клеток Anabasis aphylla [Текст] : монография / А. Андреева, А. Газалиев, А. Мырзагалиева. - [Б. м.] : LAP LAMBERT, 2013. - 168 с.

 

Өмірі мен ғылыми шығармашылығы туралы әдебиеттер

Литература о жизни и деятельности

 

Шығыс Қазақстан облысы [Мәтін] : энциклопедия. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы. - 2014. - Мырзағалиева Анар Базарқызы: б. 561

Қазақстан ғалымдары [Мәтін] : энциклопедиялық анықтамалық. Т. 2. - Алматы : Қазақ энциклопедиясы, 2016. - Мырзағалиева Анар Базарқызы: б. 181.

 

Сілтемелер - Ссылки

 

http://famous.ukz.kz/myirzagalieva-anar-bazarovna.html

Нұғыманов И.

Жаңартылды 17.09.2022 09:34

Иманмәлік Нұғыманов(1928-2000) – педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақ КСР-і Оқу-ағарту ісінің үздігі.

1928 жылы 15 қаңтарда Шығыс Қазақстан облысы (қазіргі Абай), Тарбағатай ауданы, Ұласты ауылында дүниеге келген.

1952 жылы Алматы қаласындағы Қазақ Педагогикалық институтын (қазіргі Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті) бітірген. 1952-1955 жылдарда Шығыс Қазақстан облысы Ұлан аудандық оқу бөлімінде еңбек етті.

И. Нұғымановтың саналы ғұмыры Қазақ Педагогикалық институтында (қазіргі Абай атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті) өтті. 1948 жылы ҚазПИ-дің жаратылыстану факультетінің студенті болып қабылданғаннан бергі жарты ғасыр бойы бір оқу орнында жемісті еңбек етті. Аталған уақыт аралығында адал қызмет жасаумен қатар елімізге қаншама білікті мұғалімдер даярлап үлгерді.

И. Нұғымановтың Қазақстанның білім көшін бастауға және оны дамытуға қосқан үлесі мол. Мектеп мұғалімдері мен студенттерге арнап жазған отызға жуық оқу құралдары мен әдістемелік оқу құралдары әлі күнге дейін өз маңызын жойған жоқ. Сегіз қырлы бір сырлы ұстаздың ақындығы да бар еді. «Өсиет», «Адамдықты, адалдықты дәріптейік», «Тарбағатай вальсі», «ҚазПИ-ге», «Құрдасыма» (ҚазПИ-дің алпыс жылдығына), (ҚазПИ-дің жетпіс жылдығына), «Шәкірттеріме», «Ұстазыма» және т.б. өлеңдері соның куәсі.

И. Нұғымановтың ғылыми еңбектері химия тілінің дидактикалық функцияларына, оқыту құралдарының ғылыми негізділігіне, қазақ мектептерінде химияны оқыту процесінің терминологиялық, семиотикалық, лингвистика, педогогика және әдістемелік мәселелеріне арналған. И. Нұғыманов 300-ден астам ғылыми жарияланымның, оның ішінде 16 оқулықтың авторы. «Язык химии и дидактические основы его функционирования в процессе обучения» тақырыбында докторлық диссертация қорғады.

2000 жылы 24 желтоқсанда Алматы қаласында қайтыс болды.

И. Нұғыманов туралы әдебиет

Литература о Нугыманове И. 

Қазақтың тәлімдік ойлар антологиясы : [Мәтін] : 10 томдық. Т. 6 : Ұлттық тәлім-тәрбиелік ғылымдардың дамып, қалыптасу тарихынан : 1920-2000 жылдар. - Алматы : Сөздік - Cловарь, 2009. - 400 б. - Түсініктемелер: 375-388 б. - Пайдаланылған әдебиеттер: 389 б. 

И. Нұғмановтың мерзімді басылым беттерінде жарық көрген мақалалары: Бексайын, Қ. Ұстаз-ғалым : [Мәтін] : [жерлесіміз Тарбағатайлық педагогика ғылымының докторы И. Нұғыманов туралы] / Қ. Бексайын. - // Қазақстан мектебі. - 1998. - № 1. - Б. 11-14. 

Тілегенов А. Ардагер айтқан әңгіме /А. Тілегенов. - // Айқын. - 2015. - 15 сәуір (№ 67). – Б. 4